phong hoá… phong hóa

Facebook nhắc lại ngày này năm trước… Lý Bạch, một tính cách thi ca “lớn hơn cả cuộc đời – larger than life”. Thiếu niên lên núi Nga Mi ngắm trăng, thanh niên xách kiếm đến Trường An, tương truyền chỉ riêng khoản đấu kiếm là ông ta đã giết cả chục mạng người! Cả đời xê dịch đi khắp Trung Quốc, lúc đi ngựa, lúc đi thuyền! Dấu vết về sông, hồ, biển, sóng và thuyền trong thơ của họ Lý thì nhiều vô số. Mới ngồi nhẩm mấy phút đã trích được cả chục bài, ngũ ngôn, thất ngôn đủ cả!

Giang thôn thu vũ yết, Tửu tận nhất phàm phi.
江村秋雨歇,酒尽一帆飞。
Thiên thanh nhất nhạn viễn, Hải khoát cô phàm trì.
天清一雁远,海阔孤帆迟。
Phiêu phiêu giang phong khởi, Tiêu táp hải thụ thâu.
飘飘江风起,萧飒海树秋。
Minh triêu quải phàm khứ, Phong diệp lạc phân phân.
明朝挂帆去,枫叶落纷纷。
Lưỡng ngạn viên thanh đề bất tận, Khinh chu dĩ quá vạn trùng san.
两岸猿声啼不住,轻舟已过万重山。
Trường phong phá lãng hội hữu thời, Trực quải vân phàm tế thương hải.
长风破浪会有时,直挂云帆济沧海。
Cô phàm viễn ảnh bích không tận, Duy kiến Trường Giang thiên tế lưu.
孤帆远影碧空尽,惟见长江天际流。
Bạch lãng như sơn na khả độ, Cuồng phong sầu sát tiễu phàm nhân.
白浪如山那可渡,狂风愁杀峭帆人。
Lý Bạch thừa chu tương dục hành, Hốt văn ngạn thượng đạp ca thanh.
李白乘舟将欲行,忽闻岸上踏歌声。

Qua đó thấy được hồn thơ như sông dài, biển rộng! Hơn 1300 năm trước người ta như thế, nhìn lại hiện tại xem, toàn những loại thiểu năng, xàm xí kiểu như: “Vợ tôi nửa dại nửa khôn, Làm thơ phải tránh vần ‘ồn’ biết chưa!?”, nói ra là đụng phải hàng vạn “nhà thơ” lổm nhổm như chấy rận! Đĩ miệng thì rất giỏi, chỉ là không tự luận ra được ngu dốt ở chỗ nào! Haiza, cái thời mà phong hóa (丰化) đã bị… phong hóa (风化), suy đồi, biến dạng đến mức dị hợm, khuyết tật! 🙁

hoang dã

Facebook nhắc ngày này năm trước, có người nói với mình, VN giờ chính là một kiểu CNTB hoang dã! Cũng có thể thế thật, nhưng ở VN… gì cũng hoang dã hết á, mà cái hoang dã đầu tiên là nhân tâm, là dân trí! Sẽ thật sự khốn nạn nếu trãi qua bao nhiêu thăng trầm mà “dân trí” không đổi, “cái tâm” mông muội, “tư cách” vẫn như trẻ con, mãi không chịu lớn!

Đọc lại lịch sử để thấy TQ họ kinh khủng như thế nào, phương Tây vẫn thường hay dè bỉu, cho rằng TQ không phải là đỉnh cao trí tuệ của nhân loại! Cũng có thể là như vậy thật, nhưng những thứ họ làm ra thì thay đổi con người, thay đổi xã hội, một ví dụ thiết thực là công nghệ làm bạch lạp – nến trắng mà tôi đã có đề cập tới trong một bài trước!

ma tâm

Mao chủ tịch viết thư tay cho các học giả, như Quách Mạt Nhược, viết bằng lối “cuồng thảo”, loại chữ nếu không có hàng chục năm tập luyện thì không đọc được, người bình thường không thể hiểu nổi, những bức thư pháp như thế giờ bán đấu giá hàng chục triệu tệ! Thế rồi trong thư, bằng cái loại giun dế phức tạp trời đánh ấy, ông ta than phiền: chữ TQ khó quá, bình dân đại chúng không cách nào học nổi, phải có cách nào đó cải tiến cho đơn giản hơn! Nhìn qua VN xem, đáng ngưỡng mộ xiết bao, mới có mấy năm áp dụng loại chữ ký âm Latin mà đã phổ cập giáo dục, toàn dân hầu như ai cũng biết đọc, biết viết!

Các học giả trả lời, người thì đồng ý cải cách, người thì phản đối, và vẫn có một số chọn giải pháp trung dung hơn, chữ thì không thể bỏ được, như thế làm gián đoạn mạch nguồn mấy ngàn năm văn hóa TQ, nhưng có thể cải tiến cho đơn giản hơn. Và thế là TQ đã đi con đường “trung dung”, đơn giản hóa phồn thể thành giản thể chứ không chọn con đường chữ ký âm! Cho đến ngày hôm nay cho thấy đó là một sự lựa chọn đúng! Cái sự khó khăn đến mức vô lý khi học chữ ấy, thực chất cũng là một biện pháp để “mài tâm – ma tâm – 磨心“, làm sao để loại bớt những thành phần lao nhao, không có cố gắng, công phu gì đi!

lưu manh hóa

Vì sao Trung Quốc làm được những điều… không tưởng? Bởi vì họ bắt đầu làm từ những việc nhỏ nhất, thế thôi! Quay lại bối cảnh Việt Nam, người ta sẽ ngay lập tức tìm một con dê tế thần, lỗi là ở tại giáo dục, vâng vâng… Nhưng thực ra lỗi không ở giáo dục, toàn xã hội đều như thế, giáo dục có thể làm gì được!? Lỗi đơn giản chỉ là ở một nền văn hóa chưa đủ sâu dày! Nói câu tiếng Việt đơn giản không thông, hành văn trúc trắc, tối nghĩa, ý tưởng thì kiểu nhộn nhạo, càn quấy! Đến một cái suy nghĩ, lập ngôn trong tiếng mẹ đẻ còn chưa thành hình, thì làm sao ngoại ngữ cho thông thạo được?! Mấy người mà tiếng Việt viết / nói kiểu ngớ ngẩn thì y như rằng tiếng Anh cũng tương tự mà thôi, và chắc chắn là còn tệ hơn! Đầu tiên là chuyện lập ngôn, kế đến là chuyện lập hành, làm việc không thấy có công phu gì, lúc nào cũng loẹt quẹt cho xong! Cái gì cũng lên Google tra, đọc 5, 7 dòng là vỗ ngực: ah ta biết rồi, nó là như thế này, nó là như thế kia!

Một chút kiên nhẫn để tìm hiểu, học hành cho thấu đáo vấn đề cũng không có, lúc nào cũng cầm đèn chạy trước ô tô, luôn tỏ ra ranh vặt! Từ trong mỗi cá nhân đã như thế, thì đương nhiên, ra đến xã hội là thành một đống cxx mà thôi! Lúc nào cũng ta đây thế này, người khác thế kia, suốt ngày cạnh khóe, đấu tố nhau, muôn kiểu tâm lý bệnh hoạn, muôn kiểu lưu manh, giả trá! Muôn kiểu lừa bịp, lừa đảo, thậm chí chả lừa được ai, nhưng vẫn cứ bám riết vào những kiểu thủ đoạn thiểu năng như thế! Kết quả là cộng đồng rối loạn, không tạo dựng nổi lòng tin, không tạo dựng được giá trị! Giá trị nó éo phải là thứ từ ngoài đem vào được, nó là thứ từ bên trong xây dựng nên! Dần trở thành những kiểu đồng dạng – tự tương tự, tự nó lặp đi lặp lại, những “cái tôi” mãi không chịu lớn, 70 tuổi rồi vẫn cứ như con nít vậy, không tự hiểu ra được mình chưa lớn chỗ nào, chưa định hình tính cách, tư cách! Thế nhưng ai nói khác mình là không được!

Dùng biện pháp nghiêm nhặt để chấn chỉnh là phản ứng, rồi biện minh Tây thế này, Mỹ thế kia! Haiza, từ những cái não trạng còn đang ở thời kỳ bán khai, nói thẳng ra là mọi rợ, còn đang ở thời kỳ công xã nguyên thuỷ mà nói chuyện trời Tây nghe nó thậm buồn cười! Điều cần thiết là làm sao dẹp những “cái tôi” lao nhao, manh động đi, bớt những trò lưu manh vặt lại, mà tập trung học hành cho nghiêm chỉnh, chịu khó làm việc cho có công phu, đặng làm lấy được một nghề có thể cạnh tranh với thiên hạ! Khi tạo dựng được giá trị bản thân rồi thì cộng đồng tự khắc nó vững mạnh. Nhưng không, trống hoác thế kia thì ai ném cxx vào là nghe theo thôi, rồi cộng đồng trở thành những kiểu phản chiếu qua lại của những “cái tôi” trống hoác như nhau, sự vô minh cứ thế được khuếch đại lên, như âm thanh dội vào khoảng trống, tới mức trở thành những hiện tượng “lưu manh hóa” vô cùng sâu rộng!

Mọi người có thể không để ý, nhưng nếu nhìn kỹ, sẽ thấy sự lưu manh hóa của gần như toàn xã hội! Đầu tiên là các lũ đa cấp, đám này ngoài một số ngôn từ thiểu năng lặp đi lặp lại thì chả có gì khác! Kế đến là các kiểu lưu manh “giang hồ mạng”, các nhóm bay lắc và nghiện, những hội nhóm gắn kết tạm bợ trên mạng xã hội, chúng hợp tác với nhau để đi dàn cảnh, diễn kịch, tung hứng giống như đúng rồi luôn! Kế đến nữa là các nhóm lưu manh của các tôn giáo, một số dạng “tà đạo” mới sau này, nhưng có cả các Tôn giáo truyền thống như Thiên chúa, Tin lành, Phật giáo, lại thêm một mớ những ngôn từ, lý luận thiểu năng nữa. Kế đến nữa là các nhóm lưu manh báo chí, luôn ảo tưởng quyền lực, tìm mọi cách dùng thông tin để gây ảnh hưởng, để “tống tiền” cá nhân và doanh nghiệp! Kế đến nữa là các nhóm lưu manh IT, cho rằng mình có một số hiểu biết về kỹ thuật máy tính, chuyên la liếm, rình mò khắp nơi!

Kế đến nữa là các nhóm lưu manh showbiz, lúc nào cũng “thần thái”, “kịch”, “hài”, làm như đóng vài bộ phim nhảm, hát vài bài nhạc xàm là hiểu thấu lòng người vậy! Thậm chí có cả những nhóm lưu manh “nhà nước”, các nhóm dân vận, thời buổi nào rồi, nâng cấp kỹ thuật tuyên truyền đi, lảm nhảm những điều đơn giản quá người ta cười cho! Và cả những nhóm lưu manh nước ngoài, đám này nói chung không đáng ngại vì những hiểu biểt rất nông cạn với văn hóa sở tại! Đa dạng nhất, có nhiều khuôn mặt nhất tại VN là các nhóm “đĩ điếm, mại dâm”! Đây là nhóm có ảnh hưởng sâu rộng nhất, và có khả năng liên kết, len lỏi, lôi kéo những nhóm khác, đồng thời có khả năng ẩn danh, biến hình tốt nhất, và cũng có số lượng đông đảo nhất! Còn vô số những dạng, loại hội nhóm lưu manh khác chưa kể ra ở đây, nhưng tựu chung, chúng đều giống nhau: xài những kiểu ngôn từ rất ngu xuẩn, rất đặc trưng cho từng nhóm!

Các kiểu nói năng, lý luận càn quấy, xàm xí, những ngôn từ dạng thiểu năng chỉ cốt “cả vú lấp miệng em”, nói cho lấy có lấy được, những kỹ thuật tuyên truyền thấy rõ là “rập khuôn, máy móc”, được thiết kế để đánh vào số đông, đánh vào những kiểu thị hiếu thấp kém và đánh vào tính bầy đàn của mạng xã hội! Mỗi nhóm đều có những đặc điểm nhận dạng khác nhau mà một người quan sát tinh tế nhìn vào có khi chỉ vài phút là phát hiện được, còn người đã từng trãi qua là sẽ nhìn rõ được ngay. Cái sự lưu manh hóa này nó đã và đang diễn ra trên quy mô toàn xã hội, bất kể vùng miền, bất kể quan điểm chính trị, tôn giáo, bất kể ngành nghề, lứa tuổi, thậm chí là bất kể trình độ, học vấn, học nhiều cũng chưa chắc đã có văn hóa tốt hơn! Đâu đâu cũng thấy sự lưu manh hóa đáng báo động như thế! Haiza, thực trạng dân trí thấp lè tè ngọn cỏ, xã hội lưu manh hóa như thế, chưa nên nói tới chuyện Trung Quốc thì hơn…

nhạc lộc thư viện

Từ thời Hán cho đến qua thời Tống, Nguyên, Minh, suốt khoảng 1500 năm, nơi có nhiều đầu sách nhất thế giới chính là… Trung Quốc! Từ các thư viện hoàng gia cho đến các thư viện tư nhân như Nhạc Lộc, họ có khoảng 6 ngàn đầu sách (tựa sách), nhiều hơn bất kỳ nơi đâu, dù là Baghdad, Varanasi hay Rome, thì cũng không có nhiều sách bằng! Viết bằng thứ chữ giun dế siêu phức tạp như thế, bao quát đủ mọi lĩnh vực, từ Sơn hải kinh, Thủy kinh chú, Cửu chương toán thuật, Hải đảo toán kinh, Võ bị chí, etc.. bao quát đủ mọi mặt kiến thức, trên thiên văn, dưới địa lý, từ tư duy trừu tượng cho đến các vấn đề xã hội… công phu, trình độ quả thực đáng nể! Các đoàn sứ thần VN sang TQ, sau khi nộp cống phẩm xong đều được “lại quả”, loại “quả” thường được yêu cầu (và đáp ứng) nhiều nhất chính là… sách! Mà chẳng riêng gì VN, các nước đương thời như Nhật Bản, Hàn Quốc cũng thế: chẳng phải mọi phát minh tốt đẹp đều đến từ Trung Quốc đó sao, người Nhật Bản đương thời nói như vậy!

Mọi chuyện bắt đầu thay đổi khi kỹ thuật in ấn bắt đầu được phổ biến sang châu Âu! Chính vì kỹ thuật in có thể tạo ra được số lượng ấn phẩm lớn, đưa kiến thức đến với nhiều người hơn, nên dần dà, nó tạo thành một kiểu hiệu ứng đô-mi-nô, bắt đầu từ đó, châu Âu càng ngày càng đẻ ra thêm nhiều tựa sách, và bắt đầu vượt qua Trung Quốc. Số lượng đầu sách (tính trên tựa, không phải tính trên bản in) không còn ở mức số ngàn nữa mà bắt đầu tăng, đương nhiên khởi đầu chậm nhưng sau đó cứ nhanh dần theo cấp số nhân, bắt đầu đạt con số chục ngàn, trăm ngàn, rồi đến mức triệu… Quá trình này mất đến vài thế kỷ, dần dần đưa nhân loại bước vào “kỷ nguyên Ánh sáng”… Sang đến thế kỷ 21, ở cái xứ mọi rợ phương Nam kia cũng bày đặt nói chuyện sách, toàn những thứ như Thám tử Sherlock Holmes, Trở lại Eden, Những năm ảo tưởng, Cánh buồm đỏ thắm, .v.v… haiza, sách vở gì chúng nó!? 🙁

từ điệu

Nhiều ngàn năm trước thời không thể nói rõ, nhưng độ một ngàn năm đổ lại (kể từ thời Tống) thì trình độ thưởng thức âm nhạc của dân chúng (chính xác hơn là của tầng lớp văn nhân, tri thức, có học) dừng ở mức “từ điệu”. Như thế nào là một “từ điệu”, đó là những khúc ca có nhạc điệu cố định, được truyền lại qua nhạc phổ hay được giảng dạy tại các nhạc phường! Những điệu nhạc này thường có tên, ví dụ như: Bốc toán tử, Giá cô thiên, Niệm nô kiều, Hoán khê sa, Điệp luyến hoa, Giang thành tử, Thu phố ca, Đạp sa hành, Thái tang tử, Lãng đào sa, Ngọc lâu xuân, Bồ tát man, Thiếu niên du, Vũ lâm linh, Định phong ba, v.v… Chỉ có các ca nương được đào tạo tại các nhạc phường mới rành rẽ về các ca điệu này. Còn giới văn nhân, trừ một vài ngoại lệ, do quá trình giáo dục, đa số cũng chỉ biết rõ phần “lời – chữ” chứ không tường tận phần “âm – nhạc”! Hình thức nó gần giống như ca trù vậy (thực chất đây có lẽ chính là thủy tổ của ca trù). Mỗi khi giới văn nhân tụ tập lại với nhau, họ thường làm “từ”.

Từ là một thể thơ đời Tống mà âm luật tự do hơn, để ráp vào các điệu ca cho dễ! Như thế, các văn nhân “phụ trách” phần lời, các ca nương “phụ trách” phần nhạc, và các bài từ được đặt tên theo tên điệu hát là như thế! Hình thức này có ảnh hưởng sâu đậm về sau, đến tận thời của “cải lương”, ví dụ như có vô số bài, nhạc điệu thì chỉ có một, nhưng có nhiều lời ca khác nhau được đặt ra để hát theo điệu đó. Mọi thứ nó là như thế, cho đến khi tiếp xúc với văn minh và âm nhạc phương Tây, người ta mới biết đến những loại âm nhạc phong phú và phức tạp hơn, còn trước đó, “nhạc” và “lời” được truyền tải qua những “format” cứng như vậy! Cũng vì trình độ của “đại chúng” đang ở mức đó, cứ phải lặp đi lặp lại những “định dạng” cố định! Xem ra “tân nhạc và thơ mới” đã trăm năm có dư rồi, mà trình thưởng thức âm nhạc của một bộ phận lớn thính giả Việt vẫn như ngàn năm trước, cứ phải vin vào những hình thức cố định và giản đơn thì mới hiểu nổi! Clip, từ điệu: Đãn nguyện nhân trường cữu – Vương Phi.

nam lai bắc vãng – 2

Chê trước để khen sau, đầu tiên là không khó nhặt ra vài hạt sạn, một số tình huống thắt nút hơi bị cường điệu, chưa hợp lý về logic, không thuyết phục! Nhưng đi đến hết 36 tập phim mới thấy đây là một phim cực hay! Mà cái hay trước tiên là xây dựng nhân vật nào ra nhân vật nấy, diễn xuất thuyết phục, từ ông già mù ăn xin, lang thang trên tàu suốt hơn 30 năm đi tìm con gái bị bắt cóc, cho đến những nhân vật lưu manh móc túi, du côn trấn lột, lừa gạt buôn người, từ động tác cho đến tâm lý đều xây dựng công phu! Nhưng đạt nhất chính là nhân vật Giả Kim Long, một người xuất thân chỉ là buôn chuyến nhỏ lẻ trên tàu hỏa, 20 năm sau trở thành ông chủ lớn.

Người này làm quen với hai anh cảnh sát, qua lại, ăn uống, chuyện trò, xem như người thân quen! Anh này từng có một số lần “lập công” giúp tìm người bị bắt cóc, thậm chí cưới một cô gái nhân viên tàu hỏa làm vợ! Đến cuối mấy chục tập phim mới hiện nguyên hình là trùm ma túy, không cái vỏ bọc được xây dựng tốt hơn, kỳ công hơn thế! Làm phim công phu, cho thấy sự thay đổi của bối cảnh xã hội qua nhiều thập kỷ, từ xe đạp, radio, TV, tủ lạnh, máy nhắn tin, điện thoại… đều đúng với trình tự thời gian! Nghĩ lại thấy chán cho phim VN (thực ra chính là phản ánh đúng xã hội VN), lưu manh mà mới nhìn qua, nói 2 câu đã biết tỏng là lưu manh rồi, chả thú vị gì! 😀

lạm phát

Cách hay nhất để hại chết một quốc gia, một dân tộc, đó là tạo ra lạm phát, đảo lộn các giá trị. Phải bày ra các trò chơi đùa, lảm nhảm vô hại nhưng không có nghĩa lý gì để dân đen giải trí, phải bịa ra các ngôn từ đao to búa lớn nhưng sáo rỗng: dân chủ, trí thức, những cái bánh vẽ để gây ra “đối lập”. Phải nhen nhóm các ảo tưởng hoang đường để con người ta quên đi thực tại, phải tạo ra môi trường xã hội ghen ghét vụn vặt, đấu đá kình chống nhau để phá vỡ các mối liên kết cộng đồng! Và gây nên cái ấn tượng rằng mọi giá trị đều có thể đạt được dễ dàng, phải đặt ra nhiều “catch-phrases” để quần chúng nghĩ rằng chỉ cần “nói đằng mồm là được”!

Khi các con chiên đã ngoan ngoãn cúi đầu, chìm đắm trong những hoang tưởng và sợ hãi do chính họ tự tạo ra, thì những kẻ chăn dắt mới có thể phát huy được quyền lực, tác động! Cái thời dùng ma túy như cách tác động kiểu Chiến tranh nha phiến là đã xa xưa rồi, giờ “ma túy” là do cộng đồng nó tự tạo ra! Những cách này sẽ không mấy hiệu quả với những dân tộc mạnh bạo, sâu xa như Nga, hay khôn ngoan, thâm trầm như Trung Quốc, những dân tộc đó họ tự lao động, tự họ xây dựng nên những giá trị riêng biệt! Nhưng những phương cách mà bọn Tây lông hay xài này lâu nay vẫn gây ra vô số vấn đề ở những dân tộc bạc nhược, thiển cận khác!

nam lai bắc vãng

Thế là hết một cái Tết, toàn ở nhà làm việc nhà, kêu một chiếc xe tải 2 tấn chở đi vất những thứ đồ đạc không còn dùng đến, rồi lại tiếp tục làm mộc, hoàn thiện cái phòng tập GYM và làm thêm một số đồ gia dụng khác! Rồi lười biếng nằm dài xem phim… Phim này hay, chân thực và cảm động, điện ảnh phía Bắc TQ hiếm khi sa đà vào các kiểu trai xinh gái đẹp, khoe giàu khoe của nông cạn, nhảm nhí… nó dám nhìn lại một cách chân thực, thực đến mức trần trụi, quá khứ nghèo đói, lạc hậu, tệ nạn! Phim về đội cảnh sát đường sắt TQ những năm 197x…

Đường sắt TQ lúc đó hãy còn là một cái ổ tệ nạn đúng nghĩa: móc túi, cướp giật, bài bạc, lừa đảo, trấn lột, buôn người, ma tuý… không thiếu thứ gì! TQ có cục Cảnh sát riêng trực thuộc Bộ Hoả xa, còn VN thì mới thành lập lực lượng cảnh sát đường sắt năm 2017, mới cách đây 7 năm, trong khi người ta đã làm từ gần 70 năm trước. Haiza, mà đường sắt VN đến tận bây giờ cũng gần gần giống thế, cái này ai đã có kinh nghiệm đi tàu 30, 40 năm trước sẽ hiểu rất rõ! Xem để thấy rằng, tiến bộ xã hội đạt được thật không dễ dàng tí nào… 🙁

tảo luyến

Có mấy chuyện thuộc về tâm lý lứa tuổi và ngôn ngữ. Trong các phim thanh xuân vườn trường TQ, hiện tượng này được gọi là “tảo luyến – 早恋“, chữ tảo nghĩa là sớm, như trong từ “tảo hôn”. Nhưng họ gọi “luyến” chứ không gọi là “ái”… là chính xác! Lứa tuổi đó nó như vậy, có thể đôi khi (khá hiếm hoi) tình cảm sẽ đi hết đời người, còn đa phần sẽ là… học kỳ sau quay sang “luyến” đứa khác! 😀 Nên gọi là “luyến”, còn “ái” nó mang nghĩa rộng lớn hơn nhiều. Ai cũng từng trãi qua chuyện như vậy, ấy thế mà trở ngược trở lại cấm cản con trẻ, ấy cái lạ! Thế nên mới bảo là người Việt không lớn, tâm thức, nhận thức không chịu lớn! Nếu “lớn” thì sẽ hiểu rằng mỗi lứa tuổi đều có những điều thuộc về lẽ tự nhiên, không thể bắt người khác phải sống giống như mình được!

Sâu xa là cái tâm thức “giống như tôi mới đúng”, bằng vào cái kinh nghiệm phiến diện, khô cứng của bản thân, cố đảo dòng chảy thời gian, ngược tiến trình sinh học! Vội cho rằng đó là “ái”, kỳ thực chưa từng biết “ái” nó như thế nào, và nó có thể sẽ như thế nào, cứ bắt người khác phải sống theo vọng tưởng (thực chất là sợ hãi) của bản thân! Nghĩ rộng ra, đã là người thì đều có những “hỉ nộ ái ố” như nhau, chúng ta chỉ khác nhau trong cách xử lý những vấn đề đó! Càng cấm đoán áp đặt, trẻ sẽ càng bám víu vào cái chấp niệm đó là đúng, duy nhất đúng! Điều nên làm là dạy, mở ra cho con trẻ thấy những khả năng, những sự phát triển khác của tâm hồn, của cuộc sống! Đương nhiên, người ta không thể dạy cái mà bản thân người ta cũng không có!