auto-pilot

Lâu mới đọc được một bài có nhiều thông tin hay như vậy, rất đáng để suy nghĩ. Rất nhiều người gọi là sống đó, thực ra chỉ “tồn tại qua ngày” mà thôi, mọi hoạt động đều dựa trên những thói quen: sáng ngậm đắng (cafe), chiều nuốt cay (nhậu), mỗi ngày làm đúng chừng đó việc máy móc! Không có sáng tạo thay đổi đã đành, mà mỗi khi cuộc sống có tình huống nào đó xảy ra thì họ lại bật ra đúng chừng ấy câu chữ, đúng chừng ấy mưu mẹo, như những khuôn mẫu đã định trước vậy! Vì cái “tâm” bên trong hoạt động theo những mẫu (pattern) đã cài đặt từ trước, nên những người như thế rất dễ bị giật dây, thao túng, sai khiến, cứ tạo ra vài “phản xạ có điều kiện”, kích hoạt tính “nhận dạng mẫu” bên trong là họ sẽ vận hành như robot luôn! Cứ như thế vài chục năm là sẽ mất khả năng tự thay đổi bản thân!

Tiếp đó, nó phát triển tới một mức độ cao hơn: ai khác người là không được, ai “khác tôi” là không được, bắt người khác phải sống theo “ý mình”, vì cái “tôi đúng, tôi biết” đó nó quá lớn, đâu có nhìn thấy gì khác nữa!? Sự áp đặt lên người khác ấy, ví dụ cha mẹ áp đặt cho con, thầy cô áp đặt cho học trò, vợ chồng áp đặt cho nhau, hay trong quan hệ giữa hai cá nhân bất kỳ, thoạt nhìn tưởng là cái “tôi ích kỷ”, thực ra chính là sự bất lực không tự thay đổi được bản thân mình! Bài nhiều thông tin nhưng cũng có chút tiếc nuối, những chuyện như vậy, sao cứ phải dựa vào nguồn tài liệu tiếng Anh, tự mình nghĩ ra có hay hơn không? Nhưng phần lớn “người sáng tạo nội dung” giờ cũng không có khả năng tự quan sát bản thân và xã hội mà ra được nội dung, chỉ kiếm nguồn nào đó dịch lại mà thôi!

lại… chính danh

Cái này mà đưa cho tụi Trung Quốc xem thì chúng nó cười khẩy, chính danh gì chúng mày, toàn bịp bợm cả thôi! Chính danh gì mà toàn số điện thoại ảo ma, chuyện “SIM chính chủ” mãi không làm được!? Ấy là vì cái bệnh “đa nhân cách”, những nhu cầu “ám muội” của cộng đồng nó quá quá lớn, từ cá nhân cho đến doanh nghiệp, từ tư nhân cho đến nhà nước, từ lưu manh cho đến cả người bình thường!!! Đây là vấn đề của “tâm”, không quyết liệt, không “nhất đao lưỡng đoạn – 一刀兩段” thì không làm được đâu!

Mới làm ra giống gạo ngon thi được giải thì toàn xã hội nó nhảy vào “hôi của” làm giả, giờ đi đâu cũng ST24/25 nhiều đến mức không dám mua! Bán được ít sầu riêng loại tốt thì bị giả xuất xứ địa lý, giả tràn lan trên quy mô lớn nhờ sự tiếp tay của cơ quan quản lý, xây nên cái nhà nghỉ hơi ăn khách, thì lưu manh nhảy vô giả mạo lừa vô số người! Nếu nói toàn xã hội nó lưu manh thì hơi quá, sẽ đúng hơn nếu nói là toàn bộ thời gian chỉ đề phòng lưu manh phá hoại, thì còn đâu công sức để làm điều gì hữu ích nữa!?

Lilliput

Chuyện giống như trong Gulliver du kí ấy, khi Gulliver đến đất nước của những người tí hon Lilliput, xứ sở của những con người mãi không chịu lớn, đất nước ấy bị chia làm 2 phe, một phe ăn trứng từ phía đầu to, và một phe ăn trứng từ phía đầu nhỏ, không ai chịu ai và thế là chiến tranh xảy ra, đánh nhau triền miên chỉ vì khác biệt về cách thức ăn một quả trứng, “như tôi” mới đúng, ai “khác tôi” là không được!!! Bản chất của con người vốn dĩ luôn có đôi chút khác biệt, luôn có tí khác nhau trong nhận định về các vấn đề. Và công việc của USAID là đi khắp nơi, kích động các mâu thuẫn khác biệt ấy, vô số chiêu bài được sử dụng: nữ quyền, phá thai, LGBT, đa dạng, hòa nhập, tôn giáo, tri thức… tạo ra thật nhiều cái “bánh vẽ” để bà con đánh nhau.

Với những nước dân trí cao, văn minh sâu dày thì người ta hiểu ra vấn đề, như ở Nga và TQ, đương nhiên vẫn luôn có những thành phần “đối lập”, nhưng đa số dân chúng biết cách gác những khác biệt nhỏ qua một bên để mà làm việc, tạo dựng giá trị. Đáng sợ là những nơi như VN, dân thì ngu, ưa đĩ miệng, thích nói không thích làm, thích hơn thua nhau bằng cách lưu manh vặt, đấu đá mãi, riết rồi không ai làm được cái gì nữa, đúng là cái xứ sở… Lilliput! Giờ thì đến tt. Trump cũng muốn dẹp USAID, đơn giản vì những chiêu như vậy không còn hiệu quả nữa, và cũng vì ông ta là dạng thẳng thắn: tôi muốn kênh đào Panama, tôi muốn đảo Greenland, bá quyền công khai chứ chẳng thèm trưng ra mấy cái “chiêu bài dân chủ” giả hiệu nữa.

Quant trading

Một cái tên nghe có vẻ rất Việt, Lương Văn Phong – Liang Wenfeng, người Quảng Đông, đang tạo ra sự chao đảo nhất định trên thị trường chứng khoán. Ngay từ đầu, tôi đã nhận định cái gọi là “trào lưu AI – trí tuệ nhân tạo” thực chất vẫn có những thuộc tính rõ ràng của sự tuyên truyền, cố tình tạo ra cái ấn tượng rằng: “ta đây có một loại sức mạnh siêu nhiên nhé!!!” Một số bài toán lập trình, tự động hóa đơn giản cũng cố khoác lên mình cái áo AI nhằm gia tăng giá trị. Thế rồi cái AI đó hoành hành, với những dân tộc không có căn cơ suy nghĩ, nó thực sự tạo ra những “cơn sốt”!

Nhưng với những dân tộc có chiều sâu suy nghĩ mà nói, họ thừa hiểu rằng phải đi vào bài toán cụ thể, phải tối ưu hóa sản xuất, phải cải tiến tự động hóa, phải áp dụng AI vào những việc cụ thể. Thằng nào chỉ lu loa cái mồm AI chung chung mà không nói được việc cụ thể gì, thì chính là… bên trong éo có cái gì cả! Như DeepSeek vốn gốc là một công cụ để làm QuantTrading, kinh doanh chứng khoán sử dụng các kỹ thuật “phân tích định lượng”, High – Flyer Quant tăng tài sản được quản lý của mình gấp 10 lần trong 4 năm, một kỷ lục đáng mơ ước với bất kỳ quỹ đầu tư nào!

Đôi khi tôi tự hỏi, cái gì, điều gì hậu thuẫn, tạo tiền đề cho những sự phát triển như vậy!? Là ngôn ngữ, là văn chương, là nền tảng văn hóa, lịch sử!? Là gì thì chưa chắc đã biết rõ được, nhưng đầu tiên chính là văn hóa cộng đồng, phải dẹp các thành phần lưu manh gây bất ổn xã hội, phải dẹp cái tâm lau nhau suốt ngày ghen ăn tức ở, lưu manh lặt vặt đi, thì mới bắt đầu học cái gì đó cho ra hồn được! Còn không thì chỉ có mua gian bán lận, lừa bịp lẫn nhau, bịp quanh hết người này đến người khác, đến khi hết người để bịp rồi thì quay sang bịp ngay chính người trong nhà mà thôi!

sợ hãi, hoài nghi, khinh thị

Từ rất nhiều năm trước, tôi đã có những nhận định khá chính xác, như ở VN thì các đường dây bịp bợm, lừa đảo thường là do người Trung Quốc điều hành, các thể loại đĩ điếm, gái gú thường là do đám Hàn Quốc điều hành, người Việt chỉ là tiếp tay mà thôi, tất cả đều có những điểm chung, đó là có tính tổ chức cao, và có đào tạo bài bản. Vì có nhu cầu đánh vào số đông, “lùa gà” được càng nhiều càng tốt nên kịch bản của chúng nó được thiết kế để đánh vào những trường hợp phổ biến nhất, những kiểu cảm tính nhất!

Mà phần đông dân chúng VN thì dân trí vẫn kiểu thấp lè tè ngọn cỏ. Nhưng cũng chính vì kịch bản như thế nên phần lớn trường hợp rất máy móc, ngu xuẩn, nghe là nhận ra ngay! Căn nguyên không phải do lưu manh thông minh, thực ra chúng nó chẳng thông minh gì, lặp lại các “bài” được dạy như cái máy mà thôi, nhiều khi cứ lặp như thế mà còn chưa kịp hiểu ra phải tùy người, tùy bối cảnh. Lỗi là ở chúng ta, ăn ở như thế nào mà biến xã hội trở thành một cái môi trường: “sợ hãi, hoài nghi và khinh thị”!

Thực chất, có một bộ phận đã nhận ra rằng chúng nó có thể “tự động hóa, công nghiệp hóa” sự “lưu manh” để thu lợi trên quy mô lớn, đưa tất cả vào “dây chuyền, bài bản”. Nhưng những cái “bài bản” đó chúng nó lấy ở đâu ra, chính là học được từ trong xã hội chúng ta hiện tại mà thôi! Vô số sự lưu manh hóa lặt vặt nhưng rộng khắp nơi nơi suốt mấy chục năm qua được khuếch đại lên ở quy mô công nghiệp, vấn đề nó chỉ là như thế! Căn nguyên là dân trí vẫn kiểu trống hoác, không cách nào tự nhận ra được!

bàn tay năm ngón

Nói nhiều thì lại bảo là miệt thị dân tộc, nhưng là tình trạng vô cùng đáng báo động khi đại đa số xã hội là những thành phần không lớn, mãi không chịu lớn về tư cách, đủ thứ trò gian manh vặt vãnh. Một bộ phận lớn đã trở thành lưu manh ở mức chuyên nghiệp, tự nhiên như đúng rồi luôn! Những cái tôi lau nhau không chịu lớn đó gây ra vô số vấn đề, sống cho yên ổn cũng chưa được chứ đừng nói là phát triển con người, phát triển kinh tế!

Như trước tôi có nói đùa rằng: có những loại người vừa mới bắt tay xong là phải đếm lại xem bàn tay có còn đủ năm ngón hay không!? Chính là như thế, có những loại phải cách xa vĩnh viễn là tốt hơn, chứ để đến lúc xảy ra chuyện rồi lại hỏi Trời vì sao!? Giờ mà nói chuyện đạo đức, giáo dục con người là không ăn thua đâu, đã quá muộn rồi, chỉ có cách dùng Pháp trị đến mức khắc nghiệt, “bàn tay sắt” thì may ra còn chút hy vọng!

đấu thầu

Đem cái xe đạp đi sửa, lại bị cái điệp khúc: “hẹn 3 ngày, gởi về trung tâm để sửa”, bị mấy lần như thế rồi nên mình sinh nghi, mới tìm hiểu thử xem sao. Hóa ra là chúng nó đem cái xe vô một cửa hàng xe đạp khác, nằm trong hẻm, chủ cửa hàng là một người trung niên, tay nghề khá, có kinh nghiệm, lại nhiệt tình chịu làm việc. Cứ như thế, cửa hàng lớn nhận việc, hẹn 3 ngày, out-source công việc lại cho cửa hàng nhỏ, ăn tiền trung gian.

Sự việc chẳng đáng gì, nhưng cứ out-source như thế thì vừa kéo dài thời gian, vừa đội giá tiền, mà chưa chắc đã làm được như ý, cứ làm thế rút cuộc khách nó không tới nữa, vì trước sau gì nó cũng tìm được thằng thợ sửa xe tốt hơn! Nên nói chuyện rất nhỏ, nhưng nó thể hiện “dân tộc tính”: lười lao động, chỉ thích cái gì đơn giản, ăn ngay, việc khó thì “nhường”… Cứ như thế thì chỉ có buôn gian bán lận chứ không sản xuất gì được!

tiểu nông

Nói đúng, nhưng chưa thực sự sâu sắc và đầy đủ… Khi mà cái sự lưu manh lặt vặt nó phát triển qua một thời gian hàng chục năm, có sự tương tác của hàng triệu người… thì nó trở thành giống như loại tội phạm có hệ thống, nó trở thành một kiểu “dân tộc tính” cố hữu! Người ngoài họ tế nhị không nói thẳng ra thôi, chứ thực ra họ nhìn như kiểu “một giống loài hiếm có trong sở thú“, làm cái gì cũng giống như con “bonobo” vậy! Nó hiện diện thường trực trong cuộc sống hàng ngày mà chúng ta, hoặc là xuề xòa cho qua, hoặc thậm chí không để ý đến! Những thành phần ít học không nói làm gì, những thành phần gọi là có học cũng y thế, chỉ chờ chực cơ hội mà bộc lộ cái “dân tộc tính” ấy ra mà thôi! Nên tôi thường nói với bạn bè mình: học mà không thay đổi được con người thì học làm cái gì!? Đó là nói về đầy đủ, còn sau đây sẽ nói về phần sâu xa…

Thực chất, căn nguyên của tất cả những vấn đề trên nó nằm ở tầng… vật lý, thể chất! Thể trạng ốm yếu, làm gì cũng quẹt quẹt cho xong, không có công phu. Tinh thần bạc nhược, không trì định được điều gì cho lâu dài, từ cái căn bản như vậy, cộng thêm sự tương tác qua lại giữa hàng triệu cá thể què quặt, đã sinh ra đủ thứ loại “thần kinh bệnh”! Nên nói muốn phát triển, muốn khoa học kỹ thuật, muốn vâng vâng, đủ kiểu… mà không thay đổi được con người thì làm thế quái nào được!? Ngày xưa, Liên Xô sau Cách mạng tháng 10 đã tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa lên tầm cường quốc hàng đầu thế giới chỉ mất… 18 năm, chưa đến một thế hệ (Trung Quốc làm được điều tương tự mất cỡ 3 thế hệ). Để làm được điều đó, Liên Xô đã phải tiến hành một cuộc cách mạng cải tạo con người có thể nói là… tàn khốc, đẫm máu nhất trong lịch sử!!!

lao động công ích

Như thế là mức phạt, ví dụ như vượt đèn đỏ, đã tăng 5, 6 lần so với trước, tương đương khoảng nửa tháng lương của một người lao động phổ thông! Cứ như thế thì dân nó mới biết sợ, từ chỗ sợ thì mới làm nghiêm chuyện nhỏ, nghiêm chuyện nhỏ thì dần dần mới chấn chỉnh chuyện lớn được!

Đương nhiên cũng sẽ có những thành phần liều mạng, phạt cao quá nó bỏ luôn xe, chây ỳ ra không chịu đóng phạt! Em đề nghị không đóng phạt tới một mức nào đó thì bắt đi lao động công ích, cứ “lao cải” đôi tuần là thay đổi thái độ ngay thôi! Luật pháp chặt chẽ đến một lúc rồi sẽ như thế!

giơ cao đánh khẽ

Lâu mới đọc được một bài có chút nghĩa lý… nhận diện rác thải trong tâm hồn… Nói thẳng ra là chúng ta đang sống trong một cái xã hội đã bị “lưu manh hóa” vô cùng sâu rộng, rất nhiều người dùng sự lưu manh thô bỉ, trắng trợn nhằm làm người khác phải sợ, nhằm chiếm lấy một cái “phần thắng, phần tiện ích” cho mình! Sự việc càng đáng sợ hơn khi những người đó không từ một thủ đoạn nào, hay biết cách che giấu, tô vẽ những hành động của mình bằng những “lời nói có cánh”, những “đạo lý giả cầy”! Rồi cái sự “lưu manh” đó nó phát triển đến mức trở nên “bài bản”, thậm chí đến mức “có tổ chức tinh vi”! Và cái sự “vô minh” đó cứ thế được khuếch đại lên nhờ dân trí lè tè ngọn cỏ. Nhân đây nói về “văn hóa phát triển” và “văn hóa sinh tồn”, dĩ nhiên đã có nhiều gương anh hùng trong những hoàn cảnh cực đoan…

Nhưng nghĩ kỹ sẽ thấy, chính bản thân các “anh hùng” cũng không muốn bị rơi vào hoàn cảnh cực đoan, “một xanh cỏ, hai đỏ ngực” chút nào đâu! Còn trong phần lớn những tình huống bình thường của cuộc sống, chúng ta cần sự cố gắng, tiến bộ từ từ, những sự tử tế nhỏ nhoi góp phần tạo nên môi trường xã hội hài hòa, ổn định. Rất nhiều người vì không làm được chuyện nhỏ, nên dùng chuyện lớn để khỏa lấp! Rất nhiều thành phần manh động, chính là vì bên trong trống hoác, vì chưa bao giờ có sự vận động, rèn luyện từ từ. Nếu giáo dục đã thất bại trong việc chỉnh đốn con người, thì chỉ có cách pháp trị đến mức cao độ, thậm chí là hà khắc mà thôi! Gần đây thấy có nhiều động thái tích cực trong việc chỉnh đốn trật tự giao thông, an toàn xã hội, mong là đừng chỉ có “giơ cao, đánh khẽ…”

brain rot

Từ của năm… năm ngoái, tôi đã bầu chọn là từ “tượng” với nghĩa là “một nghìn tỷ”! Từ của năm cho năm nay có lẽ là… “brain rot – thối não”. Từ này ám chỉ sự suy giảm trí tuệ và sức khỏe tinh thần do tiêu thụ quá nhiều nội dung nhỏ nhặt, độc hại trực tuyến, chúng ta đang mắc kẹt trong bộ não của con cá vàng, vui vẻ, hài lòng, nhưng không có sáng tạo, chỉ sao chép và dán, like và thả tim. Cho đến khi nó đã trở thành một thực trạng quá hiển nhiên rồi thì người ta mới tìm ra từ để diễn đạt nó! Có thể phương Tây họ thích cách diễn đạt rõ ràng và chính xác, nhưng phương Đông vẫn có những cách diễn đạt tuy mơ hồ, kém chính xác nhưng mang hàm ý sâu xa hơn thế nhiều. Theo tôi, đây không phải là “thối não”, mà là “thối tâm”!

Khi “tâm” chỉ xoay quanh những chuyện xàm xí, lặt vặt thì còn đâu năng lượng để học những điều có ích!? Mà cái “thối tâm” này nó đã bắt đầu lâu lắm rồi, từ trước khi có mạng internet kia, nếu truy nguyên thì từ hàng mấy chục năm trước hay xa hơn nữa kia! Tại sao cứ phải đợi bọn Tây nó nghĩ ra từ, rồi rầm rộ chạy theo!? Nếu tự biết phản tỉnh, thì sẽ thấy cái “thối tâm” này nó đã ăn vào tận “cao hoang”, đã vô phương cứu chữa từ lâu lắm rồi. Viết câu tiếng Việt không thông, ngây ngô như bò đội nón, đọc loại văn dịch tự động bằng máy tính mà gật gù khen hay, tự suy nghĩ, diễn đạt vấn đề nhỏ không được, nhưng ai nói gì cũng tin, chỉ cần đánh vào cái “tôi biết, tôi hiểu, tôi đúng, tôi hài lòng” là ai xúi gì cũng làm!

mâu thuẫn

Trước xem một cái phim Thanh xuân TQ gì quên mất tiêu đề, một nhân vật được xem là “chị Đại” của trường, vừa có võ công, vừa bản tính hào hiệp, trượng nghĩa. Cuộc đời đi học, dĩ nhiên không tránh khỏi có vài xích mích với một “anh Đại” trong trường, hai bên hẹn nhau “giải quyết”! Xem đến đó, mình tưởng là sắp to chuyện đến nơi, nhưng phim rẽ theo hướng không ngờ tới! Hai anh chị hẹn nhau ở gốc cây táo dại sau trường, cây đang mùa trĩu quả, sau một hồi đấu khẩu, hai bên quyết định phân cao thấp một cách gián tiếp thay vì dùng quyền cước trực tiếp! Mỗi người sẽ đấm một quyền vào thân cây táo, ai làm cho cây rụng nhiều quả hơn sẽ thắng! Kết quả, cô gái nhân vật chính đã thắng vì số quả táo rụng xuống nhiều hơn hẳn.

Như thế, cái phim thanh xuân đó cũng là một cách để giáo dục giới trẻ, phải tìm cách chuyển hướng, hóa giải mâu thuẫn, thay vì dẫn nhau đến chỗ đối đầu trực tiếp. Sẽ là một cách tốt đẹp hơn nữa nếu sự phân định cao thấp dẫn đến sự cạnh tranh, rèn luyện lành mạnh! Người ta như thế, tự nhìn lại mình, một kiểu “công xã nguyên thủy” không hơn không kém, những “cái tôi” không hơn con vật bao nhiêu, bất chấp thủ đoạn, không từ bất kỳ sự lưu manh, hạ cấp nào để kéo cả lũ xuống đáy! Đương nhiên, đây là phim thanh xuân, dành cho lứa tuổi vị thành niên, chứ những thể loại già đầu rồi mà vẫn không chịu lớn thì chỉ có cách “bắt kulak vô gulag” (cho nó đi lao cải) hay nặng hơn là cách ly khỏi xã hội vĩnh viễn!

“biết”

Tại sao “biết” là “Mr. Bịp” nhưng vẫn cứ “dính”!? Thực ra, nó cũng giống như “biết bơi” nhưng vẫn cứ “chết đuối”, hay như “biết là không an toàn” nhưng vẫn cứ “bốc đồng gây tai nạn” vậy! Cái chữ “biết” này… không phải chỉ “ý thức”, “giáo dục” mà có được, đây chính là sự lầm lạc lớn của ngôn từ, cho rằng “biết” nó nằm ở tầng “đầu óc, tinh thần”, điều này hoàn toàn sai, ngược lại, “biết” nó lại… nằm ở tầng “vật lý và thể chất”! Vì sao lại có cái “lý luận” ngược ngạo như vậy!? Như các thanh thiếu niên bốc đồng gây tai nạn, thực chất, nguyên nhân sâu xa là do cuộc sống vốn đã rất ù lỳ, ít vận động, đời sống tinh thần nghèo nàn, cằn cỗi, rồi trong một phút chốc, tâm lý nó chợt dao động sang một thái cực khác hoàn toàn trái ngược lại, bột phát, tăng động, gây hậu quả! Có dạy “ý thức giao thông” cho chúng nó bằng cách “tụng chữ” được không, xin thưa là không thể nào! Chỉ có cách thông qua vận động, rèn luyện, khiến cho cơ thể, tâm tính trở nên điều hòa, có kiểm soát, thì cái sự “biết” kia mới dần dần có tác dụng!

Có dạy cho trẻ “ý thức bơi” được không, xin thưa là cũng không! Chỉ có cách là cứ tập bơi cho giỏi rồi vừa có kỹ năng, vừa hiểu được tình huống nguy hiểm! Quay trở lại vấn đề, tại sao “biết” mà vẫn cứ “dính”!? Đó là do “đĩ miệng”, chỉ “tụng chữ”, “lặp như vẹt” chứ không thực sự hiểu ngôn từ, không có công phu trì định được cái “tâm”, mà muốn sửa “tâm”, trước hết phải sửa nơi chứa cái “tâm”, đó là cái “thân”, nói đơn giản là… tập thể dục! Trước có đứa bạn, cũng là dạng tài năng đánh đàn piano và nhiều môn nghệ thuật khác, có hôm cô ấy “lý luận” rằng: thực ra toàn bộ sự thông minh, tài khéo .v.v… đều là thừa hưởng từ mẹ, còn cha thì chỉ cho “cái xác vật lý không hồn” kia mà thôi! Đương nhiên đây chỉ là một dạng tự hỏi, tự băn khoăn muôn đời về vai trò của cha, mẹ, nam, nữ. Cô ấy nói gì tôi cũng ừ, cũng đồng ý hết cả, nhưng chốt lại một câu: Mọi sự đổi thay tinh thần đều xảy ra trong thế giới vật chất! – All spiritual changes happens in the physical world! Không có “cái xác không hồn” đó là… không có cái gì hết á! :D

vietic

“Văn hóa đọc” hiện tại, thực chất là tìm cách bán một mớ giấy lộn, từ ngữ nhộn nhạo như cơm sống vì dịch tự động bằng máy tính, nội dung toàn ba thứ rẻ tiền, nếu không muốn nói là xàm xí. Cái gọi là AI – trí tuệ nhân tạo thì thực ra, những đề tài hàn lâm thứ thiệt đâu có với tới nổi, nên cuối cùng chỉ là bài toán khai thác dữ liệu người dùng để làm sao bán hàng cho được nhiều! Cái gọi là “văn hóa”, thực chất là các bố ấy bị choáng ngợp bởi những màn trình diễn “ngàn tỷ”, choáng vì tiền nhiều quá! Và đầu tư vào “văn hóa” chính là… đầu tư cho những show trình diễn mang tính bầy đàn, thô lậu, thức ăn công nghiệp! Cái gọi là “chính danh” qua số điện thoại, thực chất SIM rác vẫn bán đến hàng triệu cái mỗi tháng!

“Mượn Căn cước” để đăng ký, nhưng mượn đâu ra mà nhiều thế, không thể làm được nếu không có sự thông đồng của cơ quan quản lý! Tất cả mọi điều, mới đầu đặt ra đều nghe có vẻ “tốt đẹp”, nhưng sau đều biến tướng, trở thành một thứ hoàn toàn khác! Cái mong muốn tối đa, nỗ lực hết sức của người Việt là làm sao bắt chước được vẻ ngoài, quần áo giống giống, ngôn từ hao hao, tạo ra một thứ nhìn từa tựa hàng thật, rồi dùng cái mã đó để bịp người, nhưng sự pha-ke về nội dung thì chẳng lẫn đi đâu được! Bởi ta nói nó như con vẹt biết giả tiếng ấy, thấy con chuột bò đến bèn giả tiếng mèo đuổi chuột đi, thấy con mèo đến bèn giả tiếng người nạt nộ đuổi mèo đi. Ai chỉ nghe mà không nhìn thì không biết nó là vẹt (Việt)!

hiệu quả

Facebook nhắc lại ngày này năm trước… lịch sử đã cho thấy có rất nhiều lần, có nhiều quốc gia, sau những giai đoạn thăng trầm, sau những thành công, thất bại, đều tự mình… đóng cửa, úp mặt vô tường mà suy nghĩ, mà tự phản tỉnh, làm sao để cải thiện hiệu quả làm việc, làm sao nâng cao hiệu suất của toàn xã hội, thì mới có thể cạnh tranh được với các nước khác.

Như chính phủ mới của tt. Trump sẽ có Ủy ban hiệu quả chính phủ – Department of Government Efficiency do Elon Musk đứng đầu, lần đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ xuất hiện điều này! Nhưng cạnh tranh về tính hiệu quả với Trung Quốc á, chuyện không dễ dàng như vậy đâu! Cũng trong lúc đó, ở ngay bên cạnh mà éo học được gì, chỉ thấy toàn ăn & phá!

hình danh – 形名

Còn nhớ suốt 12 năm phổ thông, tôi chưa bao giờ đi học thêm bất kỳ môn gì, nói cho đúng thì vẫn có đi học thêm một vài tuần nhưng đó là kiểu ham vui đua đòi với bạn bè mà thôi! Vì thầy cô thương nên không đì, hay vì mình thuộc dạng cũng hơi thông minh, lại rất cứng đầu, nên có muốn đì cũng hơi khó! Và thế là cả một cái thời tuổi thơ được cái tự do, thích học bao nhiêu thì học không cưỡng ép. Và vì hầu như không bao giờ bị bắt trả bài nên dần thành thói quen, về nhà là vất hết, không ôn bài, không làm bài tập! Chuẩn bị cho ĐH: không giải bộ đề, không luyện thi, tới đâu thì tới. Và cũng trong 20 năm đầu đời đó, vì nhà tôi đa số làm nghề Y, con cháu dâu rể trong nhà hơn 30 người làm Bác sĩ đủ các chuyên ngành nên chuyện đau ốm cũng hiếm khi phải lo nghĩ tới. Từ đó nói tới “chính danh”, chỉ một từ đơn giản như vậy nhưng có nhiều cấp độ hiểu nông cạn khác nhau, không phải chỉ có “đúng tên trên giấy tờ”.

Như khi TQ dẹp nạn dạy thêm, báo chí VN bắt đầu rền rỉ, than thân trách phận: “Ôi sao lại thế, không làm như thế được đâu!” Chúng ta sống trong sự “loạn lạc” đã lâu đến mức không còn dám nghĩ đến những điều đúng đắn nữa! Trở lại với “chính danh”, nó có nhiều tầng ngữ nghĩa sâu xa hơn, TQ họ dám đặt mọi sự vật, sự việc về đúng chỗ của nó: nếu còn phải đi học thêm tức là nhà trường chưa làm tròn bổn phận, nếu phải đi phòng mạch riêng của BS tức là bệnh viện chưa làm tròn chức năng, cái “danh” của trường là dạy học, cái “danh” của bệnh viện là chữa trị! Phải dẹp cái nạn “chân trong, chân ngoài”, chỉ một người nhưng có 2, 3 vai diễn khác nhau! Và không phải chỉ có Y tế & Giáo dục đâu, mà toàn xã hội đều như thế, ai cũng có 2, 3 khuôn mặt, chạy sô khắp nơi, ai cũng giả trá, giả cách, luôn tìm cách “léo lận” ngôn từ, ai cũng “hồn Trương Ba, da hàng thịt”! Nên những chuyện khác cũng là nhân quả hiển nhiên thôi!

AI

Với internet, kiến thức chưa bao giờ dễ dàng như thế! Hơn 20 năm trước, bọn sinh viên chúng tôi vò đầu bứt tai, không hiểu ANN – Artificial neuron network – mạng neuron nhân tạo, HMM – Hidden Markov model – mô hình Markov ẩn, SVM – Support vector machine, GA – Genetic algorithm – giải thuật di truyền, etc… là những gì! Nguyên nhân không hiểu là do thiếu thông tin, thiếu sách vở, và quan trọng hơn nữa là, những sách vở có được thì quá nặng về lý thuyết, thiếu minh họa thực tế. Thường là nó bắt đầu với những ví dụ rất đơn giản dễ hiểu, rồi dần dần được khái quát hóa thành lý thuyết toán tổng quát, trừu tượng. Và các ông thầy thường dạy ngay những lý thuyết toán phức tạp này, hoàn toàn quên các ví dụ đơn giản ban đầu! Hay có khi các ông thầy cũng không biết…

Nên sinh viên tìm hiểu vấn đề cứ như “thầy bói xem voi” vậy! Mà để bắt đầu với những ví dụ cụ thể, sinh động và hữu ích trong cuộc sống hàng ngày, thì cần… đi lại từ đầu, từ những chuyện đơn giản nhất! Nên kiểu đọc báo, xem tin tức bây giờ cảm thấy vô cùng bất an, toàn nghe thấy “Artificial Intelligence – trí tuệ nhân tạo”, cứ lặp lại đúng một từ đó, không cho thấy có nội dung gì khác! Giống như mấy thằng bị ngáo, bị thiểu năng vậy, cứ hễ mà mình đụng vào là nó lại văng cái từ “AI – Artificial Intelligence” vạn năng đó ra, và nó cũng chỉ biết mỗi một từ đó thôi, không nghe thấy bất kỳ thuật ngữ chuyên môn nào khác, cũng không Toán rời rạc, thuật toán, thuật giải gì cả! Kiểu chắc lại đi bán hàng, bán một cái giải pháp phần mềm làm sẵn bá vơ, bịp bợm nào đó!

tarred and feathered

Kaka, sự việc ầm ĩ mấy ngày gần đây, đất nước gì đâu… chỉ thấy toàn bịp bợm! Chỉ mấy cái ảnh ghép hết sức tào lao, ghép hết từ Tin cho tới Tập, từ Trudeau cho đến Trump, “tỷ phú Mai Vũ Minh” nhé, tất cả báo lớn VN đều bị “mắc lừa”, từ baochinhphu cho đến qdnd. Đến giờ mới biết dân Việt vốn dĩ là “chúa Bịp” hay sao, hay bản thân vốn dĩ cũng “cá mè một lứa”!? Sự việc nếu xảy ra ở nước Mỹ thời Wild – wide – west – Miền Tây hoang dã, là nhân vật này đã bị trét hắc – ín – đen và cắm lông – chim – trắng, rồi đặt lên một thanh đòn, khiêng đi diễu hành công cộng! Các bạn thử tìm hiểu về tập tục “tarred & feathered” này nhé! Giống như mô tả trong “Lucky Luke” hay “Những cuộc phiêu lưu của Huck Finn” vậy, để biết thêm về một phong tục rất văn minh và hiệu quả!

Như trong Lucky Luke mô tả thì, không phải chỉ có cảnh sát trưởng của một thị trấn bị trét hắn – ín – đen và cắm lông – chim – trắng vì chơi cờ bạc gian lận, con trai ông ta cũng bị như thế, và đến con chó của cái nhà đó cũng bị như thế, nó bịp có tông có dòng chứ chẳng đùa! Về thủ thuật, đây gọi là phong cách “Photoshop Philipp”, cứ tối hù một cục như thế để bà con tạm thời không luận ánh sáng đúng sai được! Nhưng máy ảnh chụp nguyên thủ, chủ tịch, tổng thống toàn là hàng xịn, và nhiếp ảnh gia thì đều là những người được chọn lựa, sàng lọc kỹ càng (chứ nó ngụy trang khẩu súng trong máy ảnh thì không cách nào mà đỡ được), đâu có chụp ra mấy cái ảnh ngu xuẩn, thiểu năng như vậy được!? Haiza, dân trí vẫn đang ở mức đó, từ dân đen cho đến quan đỏ…

nhân-quả hiển nhiên

Tiếng Hoa vốn dĩ không phải là dạng ngữ pháp tạo sinh – generative đúng nghĩa, việc đặt ra các từ nhằm biểu diễn những khái niệm mới là rất khó khăn! Như tiếng Anh, Pháp hay nhiều ngôn ngữ phương Tây khác, chỉ việc thêm tiếp đầu ngữ, tiếp vĩ ngữ, tổ hợp các từ đơn lại với nhau là đẻ ra được từ mới, rất dễ dàng và nhanh chóng. Tôi biết, có vị mang học hàm giáo sư hẳn hoi, rất nổi tiếng, vẫn lắc đầu chê bai: ngôn ngữ kiểu này thì làm sao mà học cái mới được! Nhưng tiếc thay, ngôn ngữ, theo như vị giáo sư đó hình dung, mới chỉ là phần nổi mà thôi, phần chìm lớn hơn nhiều, là công phu, là kiên trì, là tưởng tượng, mơ mộng và sáng tạo, mà những cái này thì hầu như là… nằm ngoài ngôn ngữ! Nên mới chỉ có tài lanh học được vài kỹ năng lắp ghép ngôn từ thì chưa thể coi là thông minh và hiểu biết được! Tiếc thay, phần đông người Việt dừng lại ở đó, nghĩ rằng chỉ cần kỹ năng xào xáo ngôn từ là đã đủ để bịp người khác! Và thực chất, mong muốn lớn nhất của họ chỉ là làm sao bịp được thằng bên cạnh!

Bằng cách nhanh nhất, xào xáo ngôn từ, tạo ra những giá trị ảo hòng mang lại sự thoả mãn nhất thời, trước mắt! Khi bạn nhìn vào đó đủ lâu thì sẽ thấy, tất cả đều là nhân-quả hiển nhiên! Đến tận bây giờ, chúng nó vẫn “hoang tưởng” “viết luận văn sáng tạo” để câu học bổng du học Mỹ đó thôi, sự đời đâu phải đơn giản chỉ câu chữ dễ dàng như thế! Cái sự “mau lẹ, dễ dãi, nông cạn” trong sử dụng ngôn từ đó, nó không chỉ hạn chế phát triển tư duy trên đường dài! Quan trọng hơn là: nó tạo ra những “cái tôi” lau nhau không chịu lớn, suốt ngày kình chống nhau, rút cuộc là phá vỡ những liên kết, quan hệ xã hội, là tạo ra một cái “giỏ cua”, một “vũng nước đục”, nơi những phần tử lưu manh, phá hoại lộng hành mà không ai dám làm gì! Tất cả đều là nhân quả hiển nhiên! Nhắc lại một câu vô cùng “hình thức” đã nói trước đây: “Chính tâm, thành ý, cách vật, trí tri, tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”, TQ thì xem như đã vào giai đoạn “bình thiên hạ” rồi, còn chúng ta vẫn mắc cứng ở ngay bước đầu tiên!

đứt gãy

Chữ quốc ngữ quả thực có tạo ra một sự “đứt gãy văn hóa” nhất định! Tôi còn nhớ thời mấy chục năm trước, khi các công cụ máy tính còn chưa phổ biến, việc viết sai chữ Hán khi trùng tu các di tích Huế là… nhiều nhan nhãn, nhiều đến độ một đứa con nít 15 tuổi như tôi lúc đó cứ nhìn là phát hiện ra! Thậm chí đến tận ngày nay, mỗi khi đi qua Chợ Lớn, đọc các bảng hiệu cũng dễ dàng nhận ra nhiều chỗ viết sai, thường là phiên âm Hán-Việt sai. Nhưng, như người ta hay nói, việc thì có gấp có hoãn, có những nỗi lo còn lớn hơn, còn cấp bách hơn chữ viết nhiều lần!

Như những cộng đồng người Hoa xưa có mấy người biết chữ đâu, phải đến 99% là mù chữ, mà họ vẫn sống tốt, vẫn hợp tác được với nhau để tạo nên cộng đồng vững mạnh đó thôi! Cái cấp bách là đạo đức xã hội xuống cấp, thói suy nghĩ nông cạn, đơn giản, kiểu ham muốn ăn xổi đến mức… ăn cướp, mấy cái đó mới thực sự vô cùng cấp bách! Do công phu, kiên trì không có, chỉ muốn “ăn ngay” nên dẫn đến việc học cái gì cũng không được, đừng nói là học loại chữ khó như Hán, Nôm xưa không được, đến cả tiếng Anh, Pháp hiện đại, dễ dàng đó cũng chưa học được đâu!