reverse polish notation

Trời mưa lâm thâm, kết thúc vòng đạp xe 50km cuối tuần như thường lệ, quán ven đường vọng ra bản nhạc, phải mất một vài phút mới nhớ ra được đây là bản nhạc của Scorpions: I climb the stage again this night, ‘Cause the place seems still alive, When the smoke is going down… Nhạc điệu có tâm trạng hồi tưởng rõ rệt: “When the smoke is going down”, smoke – khói này là nói về các hiệu ứng khói lửa, pháo hoa, hỏa thuật – pyrotechnic thường được dùng trên sân khấu trình diễn.

Vâng, và khi lửa khói đã lắng xuống, sau những màn tung hô vạn tuế, vạn năng, và nhất là khi đã ra IPO (lên sàn Chứng khoán) thành công, thì Trí tuệ nhân tạo – AI, như chúng ta thấy hiện nay, còn chưa làm được toán lớp 1. Để biết được 9.9 hay 9.11 ai lớn hơn ai, thì phải lượng giá (evaluate) được biểu thức 9.9 – 9.11 > 0 có giá trị Đúng hay Sai, một điều mà máy tính làm được với Ký pháp Ba Lan ngược – Reverse Polish notation – RPN, đây là kỷ niệm khó quên của thời sinh viên.

Bài tập cuối môn Cấu trúc Dữ liệu 1, điểm 10 tròn trịa hiếm hoi, vẫn là viết bằng Borland C++ 3.1, từ dấu nhắc lệnh, bạn gõ một biểu thức có độ phức tạp gần như bất kỳ: (a + b) * (c – d) ^ e / ((f % g) * sqrt(h)), v.v… thì máy vẫn tính ra được kết quả đúng! Ký pháp Ba Lan ngược theo tôi, chỉ ở mức trung bình (thậm chí còn chưa tới mức trung bình) nếu nói về độ khó, nhưng ở mức rất cao về tầm quan trọng, nếu bạn muốn hiểu về cấu trúc dữ liệu, về cách sử dụng các CTDL: stack và heap…

…Và về giao diện giao tiếp người-máy – human-machine interface nói chung. Nói một cách dễ hiểu thì, với con người, chúng ta nói “a nhân b”, nhưng để cho máy tính hiểu, thì ta phải nói “a b nhân”, đây là điều rất quan trọng, thứ tự các toán tử (operator) và toán hạng (operands). Nên các loại AI – LLM – Large language models, chúng chỉ lặp lại như con vẹt, một số quan hệ có tính thống kê giữa các cụm từ, thậm chí còn chưa có khả năng hiểu được cấu trúc ngôn ngữ đúng nghĩa!

Czardas – Monti

Khi đã bước qua ngưỡng 4x, những khoảnh khắc như vầy… sẽ không còn tới nhiều nữa, những điều rất thường gặp khi ta 20 và bớt dần theo năm tháng, khi mà mức năng lượng nội sinh của bạn bỗng dưng chợt nhảy lên một tầng cao, một quỹ đạo mới, mọi thứ bỗng trở nên tuôn chảy, nhẹ nhàng, tự nhiên, tươi sáng. Khi mà người khác nhìn vào bạn mà cứ tưởng như người mất trí…

Đang nhìn xa xăm, cười vô lý, dường như vẫn còn đang ở đây, hay là đã ở chỗ nào khác?! Nên âm nhạc, thực chất chính là sự vận động, âm nhạc không tách rời âm thanh, nhưng âm nhạc éo phải là âm thanh, cũng như tình yêu không tách rời tình dục, mà tình yêu éo phải là tình dục… Khi nhạc trưởng chỉ tay vào đồng hồ, nghĩa là thời gian đang hết, phải chảy nhanh hơn nữa! 🙂

test loa

Bản nhạc test loa… Mỗi khi có cái headphone / loa mới (chưa có cái nào công suất quá 15W) là tôi lại dùng một số bản nhạc để test, đầu tiên phải là bản này, âm thanh phần nhiều mid-range, tiếng bass phong phú. Nếu test kỹ thì phải dùng đến nhiều loại âm thanh khác nữa, chủ yếu vẫn là acoustic và cổ điển, từ cello cho đến flute.

Nhưng phải qua được bước đầu tiên đã, phải đúng là bản ghi âm do NSUT Đức Thuyết trình bày, đài Tiếng nói VN thu âm cách đây đã rất lâu. Âm nhạc không tách rời âm thanh, nhưng âm nhạc éo phải là âm thanh, ấy thế mà rất nhiều người vẫn hay lẫn! 😀 Tiếng trống Paranưng, luôn là một bản nhạc lôi cuốn và bí ẩn…

trên núi đồi Mãn Châu

Trên núi đồi Mãn Châu – On the hills of Manchuria! Trở lại một chút cái cái mood nhạc Nga, nếu nghe kỹ (và đọc lời) thì mới thấy rằng, bài ca là sự than khóc, cầu nguyện được ngụy trang (a mourning and praying in disguise), tác giả bài hát, nhạc sĩ Ilya Alekseevich Shatrov, đã có mặt ở đó, đã chứng kiến tất cả… là thành viên của băng nhạc Trung đoàn Mokshansky trong trận Phụng Dương (Mukden) với quân Nhật!

Chỉ 700 trong số 4000 người ban đầu của Trung đoàn còn sống sót sau trận chiến phá vòng vây, và băng nhạc thì… chơi nhạc để động viên tinh thần binh sĩ trong suốt thời gian chiến trận đó! Bài ca được viết sau đó để tưởng nhớ những đồng đội đã ngã xuống! Chiến tranh cũng đồng nghĩa là chết chóc, thương đau, chỉ là anh đối diện với nỗi đau như thế nào mà thôi… Bài ca trên nền clip phim Anna Karenina (2017).

lá xanh mùa hạ

Những ngày gặt hái vừa xong, Là thời gian để gieo trồng lại đây. Lá xanh mùa hạ trổ đầy, Nghe lòng réo gọi tôi quay về nhà. Một thời thơ trẻ hát ca, Vào mùa vui thú nhẩn nha trên đồng. Khi đàn cá nhảy long tong, Như bay vào chốn mênh mông bầu trời. Mùa về gieo cấy nơi nơi, Vào thời gian để đất khơi luống cày.

Thời gian để nhủ vào tai, Một người con gái lòng này đã yêu. Một thời son trẻ mơ nhiều, Giờ gần với đất vẫn yêu thương đầy. Đứng bên người bạn sánh vai, Là thời điểm để thoát thai cuộc tình. Một thời gặt hái mộng xinh, Một thời gieo giống qua tình yêu thương. Một thời ta sống đầy hương…

từ điệu

Nhiều ngàn năm trước thời không thể nói rõ, nhưng độ một ngàn năm đổ lại (kể từ thời Tống) thì trình độ thưởng thức âm nhạc của dân chúng (chính xác hơn là của tầng lớp văn nhân, tri thức, có học) dừng ở mức “từ điệu”. Như thế nào là một “từ điệu”, đó là những khúc ca có nhạc điệu cố định, được truyền lại qua nhạc phổ hay được giảng dạy tại các nhạc phường! Những điệu nhạc này thường có tên, ví dụ như: Bốc toán tử, Giá cô thiên, Niệm nô kiều, Hoán khê sa, Điệp luyến hoa, Giang thành tử, Thu phố ca, Đạp sa hành, Thái tang tử, Lãng đào sa, Ngọc lâu xuân, Bồ tát man, Thiếu niên du, Vũ lâm linh, Định phong ba, v.v… Chỉ có các ca nương được đào tạo tại các nhạc phường mới rành rẽ về các ca điệu này. Còn giới văn nhân, trừ một vài ngoại lệ, do quá trình giáo dục, đa số cũng chỉ biết rõ phần “lời – chữ” chứ không tường tận phần “âm – nhạc”! Hình thức nó gần giống như ca trù vậy (thực chất đây có lẽ chính là thủy tổ của ca trù). Mỗi khi giới văn nhân tụ tập lại với nhau, họ thường làm “từ”.

Từ là một thể thơ đời Tống mà âm luật tự do hơn, để ráp vào các điệu ca cho dễ! Như thế, các văn nhân “phụ trách” phần lời, các ca nương “phụ trách” phần nhạc, và các bài từ được đặt tên theo tên điệu hát là như thế! Hình thức này có ảnh hưởng sâu đậm về sau, đến tận thời của “cải lương”, ví dụ như có vô số bài, nhạc điệu thì chỉ có một, nhưng có nhiều lời ca khác nhau được đặt ra để hát theo điệu đó. Mọi thứ nó là như thế, cho đến khi tiếp xúc với văn minh và âm nhạc phương Tây, người ta mới biết đến những loại âm nhạc phong phú và phức tạp hơn, còn trước đó, “nhạc” và “lời” được truyền tải qua những “format” cứng như vậy! Cũng vì trình độ của “đại chúng” đang ở mức đó, cứ phải lặp đi lặp lại những “định dạng” cố định! Xem ra “tân nhạc và thơ mới” đã trăm năm có dư rồi, mà trình thưởng thức âm nhạc của một bộ phận lớn thính giả Việt vẫn như ngàn năm trước, cứ phải vin vào những hình thức cố định và giản đơn thì mới hiểu nổi! Clip, từ điệu: Đãn nguyện nhân trường cữu – Vương Phi.

Armenian Song

Đầu tuần nhẹ nhàng, thong thả, chút âm nhạc êm dịu mang hơi hướng tinh thần, tôn giáo… Âm nhạc nó cũng như ngôn ngữ, lời nói vậy, đến một lúc nào đó thì… ý nó không còn nằm trong lời nữa, tức là cái nó muốn diễn đạt lại nằm ngoài những âm thanh, những note nhạc, tất cả đều là những ngón tay chỉ đến mặt trăng mà thôi!

Để diễn tả cái sự trống đó, hay nói chính xác hơn là để dẫn dụ người nghe tự ngộ ra cái nằm ngoài những âm thanh đó, thì các nền văn hóa khác nhau có những cách thức khác nhau! Dễ cảm nhận nhất nhất là ngũ cung Nhật Bản, nghe nó cứ thiếu thiếu, và chính cái thiếu này là sự gợi ý để người nghe… tự điền vào!

Smuglyanka

Chiều chiều vẫn đạp xe, dù tần suất ít hơn trước, đạp và quan sát ánh sáng thời gian, thời gian những ngày cuối năm sao mà trôi vội vã! Quán café ven đường vọng ra lời hát, nhận ra ngay bài Don’t cry (2) của Guns n’ Roses: If we could see tomorrow, what of your plans, Times that you took in stride, they’re back in demand… Vầng, chính là thế: Nếu thấy được tương lai, thì chúng ta tính toán, kế hoạch để làm gì? Những quãng thời gian bạn đã “ngó lơ” sẽ quay trở lại “báo hại” bạn một lúc nào đó… Thực ra từ rất lâu rồi đã “ngấy” thứ âm nhạc lắp ghép và kiểu triết lý nửa mùa của Guns n’ Roses, Metallica, etc.. Về nhà mở nhạc lên, dẹp ba cái thứ Guns n’ Roses, Metallica qua bên, chọn nghe đúng bài này, Smuglyanka, bài ca quen thuộc, trình bày mới mẻ!

Nhạc này thì các thể loại rock phải gọi bằng… cụ! 😀 Smuglyanka, bài ca nói về các đội du kích – partisan Liên Xô cũ. Có sự khác biệt rất lớn giữa du kích Việt Nam và du kích Nga! Du kích VN thường chỉ tổ chức cao nhất đến mức vài chục, vài trăm người, thường chỉ hoạt động loanh quanh khu vực quê nhà, hiếm khi đi xa quá vài chục km, phần lớn là vì nhớ vợ, con và nhớ mồi, nhậu! Du kích Nga như trong WW2 được tổ chức đến mức cả quân đoàn, bao gồm nhiều chục ngàn quân, tổ chức thành căn cứ hoàn chỉnh, kiểm soát những vùng rộng lớn, có pháo binh, thậm chí cả máy bay, họ làm những chiến dịch dài, đi xa nhiều ngàn cây số! Nên tuy cùng gọi là “du kích” nhưng tầm vóc, phạm vi hoạt động, mức độ ảnh hưởng hoàn toàn khác biệt!

Yablochko, 2

Tthêm một bài dân ca Nga nữa, trước đã có post phiên bản hiện đại của bài này, Yablochko – Quả táo nhỏ, nhưng đây mới là nguyên bản. Tuân thủ theo một phong cách “dân ca” xa xưa, cái điệp ngữ “Quả táo nhỏ” thực ra chẳng có liên quan đến nội dung bài hát, được sử dụng như một kiểu “lời dẫn”, vô số lời ca khác nhau đặt ra để truyền tải những nội dung khác nhau theo từng giai đoạn lịch sử khác nhau! Hãy nghe thử xem thể loại dân ca của xứ thảo nguyên bao la nó như thế nào!

Phương Tây đã bắt đầu rêu rao về cái gọi là “chủ nghĩa phục thù của người Nga”, nâng tầm quan điểm, loay hoay tìm cách đặt tên và chụp mũ! Sao lại không hình dung rằng đó chỉ là một dạng “định luật 2 Newton”, không một tội ác nào đã gây ra mà sẽ không có hành động báo ứng, đơn giản chỉ là như thế! Nên, nếu muốn hiểu khái quát về tâm hồn, văn hoá Nga, chỉ cần đọc 4 bộ sách sau đây: Chiến tranh và Hoà bình, Tội ác và Trừng phạt, Anna Karenina, và Sông Đông êm đềm! 🙂

Budyonny march

Nhạc Nga vẫn luôn khởi đầu theo cùng một kiểu như thế: Chúng ta là lực lượng Kỵ binh Đỏ, và những câu chuyện, những huyền thoại về chúng ta sẽ còn được các thế hệ mai sau kể đi kể lại… (cho đến khi lỗ tai mọc rêu) 😀 ! Hành khúc Kỵ binh Đỏ, hay còn có tên khác là Hành khúc kỵ binh Budyonny, lấy theo tên Semyon Mikhailovich Budyonny, 1 trong 5 Nguyên soái Hồng quân đầu tiên, người thành lập Tập đoàn quân Kỵ binh số 1, và lập công lớn trong thời kỳ Nội chiến! Tính cách chân thành, giản dị, thích âm nhạc, khiêu vũ, và đương nhiên là thích ngựa!

Chiến tranh thế giới lần 2 nổ ra, Budyonny là tư lệnh mặt trận Tây Nam – Ukraine, nhưng lúc này Budyonny đã già và tư duy đã trở nên lỗi thời, vẫn bám vào ngựa và không theo kịp sự phát triển của thời đại với xe tăng và máy bay. Budyonny nhanh chóng bị huyền chức, thay thế bởi các tướng lĩnh trẻ hơn như Konev, Rokossovsky, Zhukov, mặc dù vẫn giữ các vị trí danh dự! Sau chiến tranh thì Budyonny trở thành… Bộ trưởng Nông nghiệp, chuyên đi… nuôi ngựa, và đã tạo ra giống ngựa nổi tiếng mang tên Budyonny vẫn còn dùng đến ngày nay!