giãn cách, 7

Một người Anh trong thời dịch bệnh, cách ly, ngồi đọc sách trong vườn và bị quả táo rơi trúng đầu, kết quả là ông ta tìm ra Định luật Vạn vật Hấp dẫn, vâng, đó chính là Isaac Newton! Nếu trong bối cảnh tương tự như thế, một người Trung Quốc bị táo rơi trúng đầu, thế nào hắn ta cũng trồng nên cả một nông trại táo rộng lớn! Còn nếu một người Việt bị táo rơi trúng đầu, hắn ta sẽ… chặt mịa nó đi cây táo!

đậu mùa

Trung Quốc là nước sớm nhất trên thế giới tìm ra những dạng vaccine sơ khai đầu tiên. Ngay từ những năm 16xx, theo lệnh của Khang Hy đế, đã tiến hành “chủng” đậu mùa trên gần như là toàn quốc, tiến đến xoá sổ căn bệnh này! Nhưng dĩ nhiên, họ không dạy cho Việt Nam cách “chủng”, nên đậu mùa vẫn hoành hành ở VN mãi… 300 năm sau, ít nhất là đến những năm 195x! Thuận Trị đế chết vì đậu mùa, Hiếu Trang hoàng thái hậu có nhiều lựa chọn kế vị, nhưng đã chọn Khang Hy vì ông ta là một đứa trẻ khoẻ mạnh, và quan trọng nhất là: đã từng nhiễm đậu mùa và đã qua khỏi! Lịch sử đã chứng minh đó là sự lựa chọn đúng đắn, hiếm có vị hoàng đế TQ nào giỏi giang, ham học hỏi như Khang Hy, cùng với cháu nội mình là Càn Long, đã tạo dựng nên một giai đoạn phồn thịnh rực rỡ gọi là “Khang – Càn thịnh thế”! Nói theo ngôn từ hiện đại thì vaccination và variolation là hai khái niệm tuy có liên quan nhưng khác nhau! Ghi chép văn bản đầu tiên về các phương pháp “chủng” ở TQ xuất hiện khoảng 1499!

Phương pháp đã được áp dụng từ thời Minh và phát triển rộng rãi thời Thanh, là phương pháp chủ động nhiễm bệnh nhẹ để sinh kháng thể! Phương pháp có tỉ lệ tử vong dưới 2%, dù vậy cũng đã là “cứu tinh” nếu so với tỷ lệ tàn khốc 20 ~ 30% nếu để dịch bệnh xảy ra! Nguyên nghĩa, chủng – là gieo, trồng, cấy. Nghĩa phái sinh trong y học cổ truyền tức là lấy một mẫu bệnh phẩm nhỏ của bệnh nhân, tán nhỏ, hít vào theo đường hô hấp, hoặc rạch da, cấy vào theo đường máu, nguồn gốc của những từ như “tiêm chủng”, “chủng ngừa” ngày nay! Như vậy có thể thấy, hơn 300 năm trước, bằng các quan sát, phương pháp thuần tuý thực nghiệm, chưa có các cơ sở khoa học hiện đại như ngày nay, TQ đã tiến hành “chủng ngừa” cho phần lớn dân số! So ra với thời hiện tại, ngay cả ở những nước văn minh phát triển, vẫn có đến khoảng 20% dân số mang tâm lý anti-vaccine… Dĩ nhiên, đánh vào những nỗi sợ hãi bản năng, tự nhiên của con người vẫn hiệu quả hơn là một sự tiếp cận lý tính!

race

Tiếng Anh hay có cách nói rất hay: cuộc đua lên đỉnh hay cuộc đua xuống đáy (race to the top & race to the bottom) ý nói cuộc sống vốn là cạnh tranh, nhưng có nhiều loại cạnh tranh khác nhau! Có loại cạnh tranh để cùng tiến bộ, còn như kiểu VN, thế nào rồi lũ lưu manh với những thứ rác rưởi sẽ cố gắng kéo mọi người xuống đáy cho ngang bằng với chúng nó!

Có nhiều vấn đề lớn mà bản chất “vì lợi nhuận ích kỷ” của kinh tế tư nhân sẽ khó lòng giải quyết được, ví dụ như nghiên cứu, sản xuất và phân bổ vaccine! Do đó, cần một cái khẩu hiệu, như ngày xưa là: “vì Đất mẹ” thì ngày nay là: “vì Nhân loại”! Nước Nga đã thắng ngựa, lên yên, và ném chiếc găng tay “Sputnik V” ra rồi đấy, các bên cùng tham gia cuộc đua nào!