Điều này thấy rất rõ khi khi anh Zuck-buck trong nhiều năm liền đã phải liên tục đứng ra xin lỗi vì không làm tròn tính năng quản lý nội dung của mạng xã hội! Vì phải xin lỗi quá nhiều như vậy, nên đến lúc không kiềm chế được nữa thì đã từng có lần bộc phát văng ra: tôi éo việc gì phải xin lỗi nhé, tại sao phải xin lỗi những cái không phải do tôi gây ra? Ngay từ đầu, ai hiểu biết sẽ dễ dàng nhìn thấu rõ: người làm điều sai thường thể hiện rất nhiều khuôn mặt khác nhau, không nhất quán; quản lý, lọc nội dung gì cái loại chúng mày, chỉ tìm cách tăng tương tác và tối ưu lợi nhuận mà thôi! Nhưng đồng thời cũng phải nhìn nhận rằng, việc quản lý nội dung trên mạng xã hội vượt quá xa khả năng của các nền tảng công nghệ, điều chỉ có thể làm được bằng pháp lý (chính danh) và giáo dục (dần dần nâng cao tiêu chuẩn cộng đồng). Ở Mỹ thì như thế, còn ở VN thì…

Trong chuyện ông Minh Tuệ, các thế lực nước ngoài cáo buộc nhà nước có “ác cảm tôn giáo”, tiến hành cả một chiến dịch truyền thông bẩn chống lại ông. Điều này là khá rõ ràng, nhưng nhà nước không chỉ ác cảm với mỗi ông MT đâu, còn ác cảm với nhiều thứ nữa, miệng thì nói “bỏ tư duy không quản được thì cấm”, muốn khoa học, phát triển, nhưng tâm thì… vẫn ghét và vẫn sợ! Nhưng nếu muốn nói cho tường tận thì không phải chỉ có một mình ông nhà nước đâu, tất cả các cộng đồng Việt, bất kể thành phần chính trị, bất kể xu hướng tôn giáo, bất kể quốc nội hay hải ngoại, đều cùng một giuộc, đều dùng những thủ đoạn bẩn như nhau, suốt ngày ghen ghét và đặt điều vu vạ nhau! Cái cuộc đua xuống đáy (racing to the bottom) này có căn nguyên từ trong cái “dân tộc tính cố hữu và phổ quát”, đó là do tâm ghen ghét, sợ hãi, lưu manh lặt vặt mà ra!

Một giáo sĩ phương Tây, trong một lần được chúa Trịnh tiếp đón chính thức, đã kinh ngạc kể lại trong hồi ký rằng: chúa liên tục hỏi: nghe nói chúa Nguyễn ở trong Nam đã bán thương cảng Hội An cho người Nhật Bản rồi!? Vị giáo sĩ, người mới vừa đi thuyền từ Hội An ra Bắc, đương nhiên phủ nhận điều này, nhưng vẫn bị ông Chúa liên tục “nhét chữ vào mồm”, tìm cách bịa ra và áp đặt một cái “sự thật hiển nhiên đã rồi”. Thế là ông giáo sĩ suốt cả buổi tiếp kiến, gãi đầu gãi tai, không thể hiểu được tại sao cơ sự lại như vậy! Ông ấy không hiểu là đương nhiên, vì cái giống Việt nó là như thế mà! Cũng trong lúc đó thì ở phía Nam, chúa Nguyễn cũng tiến hành một chiến dịch “truyền thông bẩn” tương tự, cáo buộc chúa Trịnh đã bàn giao ải Nam Quan cho người Trung Quốc, làm mất đất đai của tổ tiên. Cái giống Vịt ấy mà, mãi không chịu lớn, xưa giờ, lạ gì…

Từ rất nhiều năm trước, tôi đã có những nhận định khá chính xác, như ở VN thì các đường dây bịp bợm, lừa đảo thường là do người Trung Quốc điều hành, các thể loại đĩ điếm, gái gú thường là do đám Hàn Quốc điều hành, người Việt chỉ là tiếp tay mà thôi, tất cả đều có những điểm chung, đó là có tính tổ chức cao, và có đào tạo bài bản. Vì có nhu cầu đánh vào số đông, “lùa gà” được càng nhiều càng tốt nên kịch bản của chúng nó được thiết kế để đánh vào những trường hợp phổ biến nhất, những kiểu cảm tính nhất!

Mà phần đông dân chúng VN thì dân trí vẫn kiểu thấp lè tè ngọn cỏ. Nhưng cũng chính vì kịch bản như thế nên phần lớn trường hợp rất máy móc, ngu xuẩn, nghe là nhận ra ngay! Căn nguyên không phải do lưu manh thông minh, thực ra chúng nó chẳng thông minh gì, lặp lại các “bài” được dạy như cái máy mà thôi, nhiều khi cứ lặp như thế mà còn chưa kịp hiểu ra phải tùy người, tùy bối cảnh. Lỗi là ở chúng ta, ăn ở như thế nào mà biến xã hội trở thành một cái môi trường: “sợ hãi, hoài nghi và khinh thị”!

Thực chất, có một bộ phận đã nhận ra rằng chúng nó có thể “tự động hóa, công nghiệp hóa” sự “lưu manh” để thu lợi trên quy mô lớn, đưa tất cả vào “dây chuyền, bài bản”. Nhưng những cái “bài bản” đó chúng nó lấy ở đâu ra, chính là học được từ trong xã hội chúng ta hiện tại mà thôi! Vô số sự lưu manh hóa lặt vặt nhưng rộng khắp nơi nơi suốt mấy chục năm qua được khuếch đại lên ở quy mô công nghiệp, vấn đề nó chỉ là như thế! Căn nguyên là dân trí vẫn kiểu trống hoác, không cách nào tự nhận ra được!

Từ của năm… năm ngoái, tôi đã bầu chọn là từ “tượng” với nghĩa là “một nghìn tỷ”! Từ của năm cho năm nay có lẽ là… “brain rot – thối não”. Từ này ám chỉ sự suy giảm trí tuệ và sức khỏe tinh thần do tiêu thụ quá nhiều nội dung nhỏ nhặt, độc hại trực tuyến, chúng ta đang mắc kẹt trong bộ não của con cá vàng, vui vẻ, hài lòng, nhưng không có sáng tạo, chỉ sao chép và dán, like và thả tim. Cho đến khi nó đã trở thành một thực trạng quá hiển nhiên rồi thì người ta mới tìm ra từ để diễn đạt nó! Có thể phương Tây họ thích cách diễn đạt rõ ràng và chính xác, nhưng phương Đông vẫn có những cách diễn đạt tuy mơ hồ, kém chính xác nhưng mang hàm ý sâu xa hơn thế nhiều. Theo tôi, đây không phải là “thối não”, mà là “thối tâm”!

Khi “tâm” chỉ xoay quanh những chuyện xàm xí, lặt vặt thì còn đâu năng lượng để học những điều có ích!? Mà cái “thối tâm” này nó đã bắt đầu lâu lắm rồi, từ trước khi có mạng internet kia, nếu truy nguyên thì từ hàng mấy chục năm trước hay xa hơn nữa kia! Tại sao cứ phải đợi bọn Tây nó nghĩ ra từ, rồi rầm rộ chạy theo!? Nếu tự biết phản tỉnh, thì sẽ thấy cái “thối tâm” này nó đã ăn vào tận “cao hoang”, đã vô phương cứu chữa từ lâu lắm rồi. Viết câu tiếng Việt không thông, ngây ngô như bò đội nón, đọc loại văn dịch tự động bằng máy tính mà gật gù khen hay, tự suy nghĩ, diễn đạt vấn đề nhỏ không được, nhưng ai nói gì cũng tin, chỉ cần đánh vào cái “tôi biết, tôi hiểu, tôi đúng, tôi hài lòng” là ai xúi gì cũng làm!

Kaka, sự việc ầm ĩ mấy ngày gần đây, đất nước gì đâu… chỉ thấy toàn bịp bợm! Chỉ mấy cái ảnh ghép hết sức tào lao, ghép hết từ Tin cho tới Tập, từ Trudeau cho đến Trump, “tỷ phú Mai Vũ Minh” nhé, tất cả báo lớn VN đều bị “mắc lừa”, từ baochinhphu cho đến qdnd. Đến giờ mới biết dân Việt vốn dĩ là “chúa Bịp” hay sao, hay bản thân vốn dĩ cũng “cá mè một lứa”!? Sự việc nếu xảy ra ở nước Mỹ thời Wild – wide – west – Miền Tây hoang dã, là nhân vật này đã bị trét hắc – ín – đen và cắm lông – chim – trắng, rồi đặt lên một thanh đòn, khiêng đi diễu hành công cộng! Các bạn thử tìm hiểu về tập tục “tarred & feathered” này nhé! Giống như mô tả trong “Lucky Luke” hay “Những cuộc phiêu lưu của Huck Finn” vậy, để biết thêm về một phong tục rất văn minh và hiệu quả!

Như trong Lucky Luke mô tả thì, không phải chỉ có cảnh sát trưởng của một thị trấn bị trét hắn – ín – đen và cắm lông – chim – trắng vì chơi cờ bạc gian lận, con trai ông ta cũng bị như thế, và đến con chó của cái nhà đó cũng bị như thế, nó bịp có tông có dòng chứ chẳng đùa! Về thủ thuật, đây gọi là phong cách “Photoshop Philipp”, cứ tối hù một cục như thế để bà con tạm thời không luận ánh sáng đúng sai được! Nhưng máy ảnh chụp nguyên thủ, chủ tịch, tổng thống toàn là hàng xịn, và nhiếp ảnh gia thì đều là những người được chọn lựa, sàng lọc kỹ càng (chứ nó ngụy trang khẩu súng trong máy ảnh thì không cách nào mà đỡ được), đâu có chụp ra mấy cái ảnh ngu xuẩn, thiểu năng như vậy được!? Haiza, dân trí vẫn đang ở mức đó, từ dân đen cho đến quan đỏ…