ường Trường Sơn Tây qua Quảng Trị, Quảng Bình khá khó đi, đèo dốc quanh co liên tục, dân cư thưa thớt, mùa này mưa dầm, rét buốt và nhiều sương mù. Như đoạn 50 km cuối đến Khe Gát, Quảng Bình hầu như là chạy trong sương mù đậm đặc, trong màn sương bỗng có tiếng ai đó hét lớn: Ê, đường không đi được, bỏ qua lời khuyên, tôi cứ chạy tiếp 😀!

Đi những đoạn đường như thế này nên có thêm 1 bình 3 ~ 4 lít chứa xăng dự phòng, và một ít bánh trái ăn dọc đường, vì một đoạn dài trên 250 km hầu như không có nhà dân, trạm xăng, khách Tây đi phượt đông hơn dân bản địa! Chiếc xe 6 số của tôi liên tục chạy ở số 4, nhiều đồi núi quanh co, sương mù dày, tầm nhìn rất hạn chế, đi đã chậm lại hao xăng.

Đến Khe Gát, một đoạn đường bỗng nhiên thẳng và rộng một cách lạ thường, hai đầu có hai bảng đề “Di tích lịch sử” (mà không nói rõ là di tích gì), đó chính là sân bay Khe Gát. Gọi là sân bay cho oai chứ thực ra ngày xưa chỉ có đúng 1 đường băng dã chiến, với NHÕN 1 chiếc MIG 21, thỉnh thoảng cất cánh tấn công vào các tàu chiến của hạm đội 7 Mỹ.

Hiểu thêm một chút về những hình thức chiến tranh bất cân xứng (asymmetric warfare), khi độc 1 chiếc MIG cũng khiến cho tàu Mỹ không dám vào quá sâu trong vịnh Bắc Bộ, một cách chống tiếp cận (access denial) hiệu quả với lực lượng tối thiểu. Điều tài tình là suốt cả cuộc chiến, người Mỹ chưa bao giờ phát hiện được cái sân bay bé tí nằm ở đây!

iếp tục hành trình ngược ra Bắc theo đường Trường Sơn, nhưng đi toàn bộ trên nhánh Tây sát biên giới Lào. Những địa danh quen thuộc đã từng đi qua, lần này theo chiều ngược lại: Đăk Glei, đèo Lò Xo, Khâm Đức, Prao, A Roàng, A Lưới, Đakrông, Hướng Hoá… Tinh ý một chút sẽ nhận thấy những đổi thay khác biệt so với năm ngoái dọc tuyến đường này.

Cuộc sống hiện đại len lỏi đến từng thôn bản, học sinh tề chỉnh đến trường, người dân nhìn bớt lam lũ, phụ nữ có phần ăn diện hơn một tí… Những mặt trái của nó thì có lẻ phải ở lâu mới thấy được. Những tour du lịch lữ hành cho khách Tây đi xe máy dọc Trường Sơn có vẻ như đang bùng nổ, đâu đâu cũng thấy những anh chàng, cô nàng mắt xanh mũi lõ xuôi ngược.

Những anh chàng Việt mặt mũi bặm trợn làm tour guide, quần bò áo da, cưỡi xe máy PKL dẫn đầu đoàn khách, từ cách ăn mặc, cử chỉ, điệu bộ… đích thị như một thằng Tây con. Trang phục thì chỉ mất vài tuần để học, cử chỉ điệu bộ thì chắc mất vài tháng, nhưng ngôn ngữ thì sẽ phải mất nhiều nhiều năm, còn tinh thần thì chắc phải mất thêm nhiều thế hệ nữa!

Đi qua khu bảo tồn thiên nhiên A Roàng, A Sầu, A Lưới… khu vực mưa nhiều nhất Việt Nam, vùng núi chung quanh Hải Vân, Bạch Mã, những cơn mưa rừng rỉ rả suốt cả ngày! Từ đây trở đi là bắt đầu cái thời tiết “mưa phùn gió bắc”, đã lạnh, lại còn ướt rất khó chịu! Những kinh nghiệm từ chuyến đi trước đã giúp cho hành trình lần này trở nên dễ dàng hơn rất nhiều!

ầu hết người Việt tôi gặp trên đường cho đến lúc này đều có sẵn một vài “thuyết âm mưu” (conspiracy theory) trong đầu, ai cũng suy đoán tôi đi chơi dài hơi như thế này là vì một business hay một affair gì đó. Em thấy thằng Tây balô, Tây bụi chưa, anh cũng giống như vậy đó, anh là thằng Ta balô, giải thích rõ như vậy nhưng người ta vẫn bán tín bán nghi!

Công an Lào khác công an Việt Nam, ít đi moto, không núp lùm và rượt đuổi chặn bắt, mà làm hẳn một cái lán gỗ ngay giao lộ, xếp mấy cái ghế bố để ngồi, nằm “làm luật” cho nó thoải mái! Mặc dù cũng ăn tiền, nhưng khác cảnh sát Việt, họ khá từ tốn và lịch sự. Vậy cũng nên đối xử với họ tương tự, chớ dại nổi nóng mà buột mồm những từ ngữ không hay.

Vì công an Lào, nhất là các chú đội trưởng, đội phó đều được đào tạo nghiệp vụ tại Việt Nam, nên dù ít hay nhiều, đều có thể nghe, hiểu và nói tiếng Việt! Mấy ngày long rong ở Attapeu, Champasak, lên đến gần Pakse, nhưng không thể đi xa hơn, do hiện tại cửa khẩu Bờ Y phía Lào không cấp phép tạm nhập / tái xuất cho xe máy dưới bất kỳ hình thức nào!

Chỉ cho phép tự do xe máy giữa hai tỉnh Kontum & Attapeu để dân địa phương qua lại làm ăn. Đã thử nhiều cách nhưng không thể qua được! Kế hoạch đi xuyên Lào THẤT BẠI TẬP 1 😢! Một số công việc cá nhân ở Attapeu cũng đã làm xong, hôm nay đành quay lại cửa khẩu Bờ Y. Plan A coi như là failed, nhưng ta vẫn còn plan B, plan C… hành trình tiếp tục!

hủ tục đơn giản, 20 phút là qua bên kia cửa khẩu. Kế đến là mục đổi tiền đồng Việt sang tiền kíp Lào. Đẩy đưa một hồi thì em nhân viên kiều hối tự động tăng cho mình tỉ giá hối đoái từ 0.33 lên 0.36, gần sát với tỉ giá chính thức của ngân hàng. Nghĩa là hiện tại, 2.77 đồng Việt thì mới ăn được 1 kíp Lào, tiền Việt quá mất giá nên đến dân Lào cũng ko thích xài!

Bên kia đường biên là bạt ngàn rừng cây gỗ lớn, 110 cây số đến Attapeu là những cánh rừng nguyên sinh, thứ sinh xanh mướt. Ngoài một số biển báo giao thông, tuyệt không thấy biển hiệu tuyên truyền cổ động bảo vệ rừng nào! Bên phía Việt Nam, đâu đâu cũng chỉ thấy đồi hoang núi trọc, một màu đỏ loét nhức nhối, và bên trên đó là hàng ngàn hàng vạn khẩu hiệu:

Bảo vệ rừng là nghĩa vụ của toàn dân, Bảo vệ rừng là bảo vệ nguồn sống của chúng ta… nghe như một sự khôi hài châm biếm trái khoáy! Người có thì không nói một lời nào, người không có thì bô bô cứ như là sự thật! Và không phải chỉ là rừng, trong bất cứ chuyện gì khác cũng thế, đến bao giờ người Việt mới thôi hoang tưởng về cái mình không có!?

Attapeu là một thị trấn tỉnh lị nhỏ, quy hoạch rất rộng rãi, vuông vức, xe hơi nhiều hơn xe máy, nhịp sống bình yên, chậm rãi! Nhưng Attapeu vẫn chưa thực sự là Lào, người Việt sinh sống ở đây rất nhiều, phần lớn là các đại gia buôn gỗ, đi đâu cũng có thể chỉ dùng tiếng Việt! Và gỗ dùng trong xây dựng nhà cửa, nội thất ở Attapeu thì nhiều đến mức xa xỉ, hoang phí!

hững rẫy cà phê bạt ngàn, mùa này đang đồng loạt ra hoa. Giờ mới biết hoa cà phê có một mùi gần giống dạ lý hương, nhưng nhẹ và dịu hơn, cứ thoang thoảng trên khắp các nẻo đường. Cái mùi hương ấy còn quyến rũ hơn nữa trong màn sương đêm, khi phấn hoa bị “hãm” lại trong đám bụi hơi nước, một mùi hương sảng khoái, đậm đà nhưng thầm lặng!

Dừng chân trên một đỉnh đèo giữa cao nguyên hoang vắng, bốn bề bóng tối, chỉ có bầu trời thẫm đen với chi chít muôn nghìn ánh sao. Đã bao rồi ta không được tận hưởng một bầu trời đầy sao như thế này!? Phải cách xa nơi thị thành, không có chút “ô nhiễm bụi”, và không chút “ô nhiễm ánh sáng” nào, thì mới có thể quan sát những vì sao như thế này được!

Nghĩ rồi cười một mình, trong thâm tâm, tôi vẫn cho rằng mỗi cá thể con người đã là “self sustained, self sufficient” một mức độ nào đó, chúng ta sống bằng những “raison d’être” của chính mình, không nên tự “đổ xăng” bằng những “nhiên liệu” của ghen ghét, của lưu manh vặt vãnh. Nói đơn giản, cái “cỗ máy” là tôi đây đổ những loại “xăng” đó không chạy được!

Không phải lúc nào hành trình cũng gặp toàn những chuyện thú vị. Một tối bổng phát hiện trong tấm drap trải giường khách sạn có vài con rệp! Suy luận logic đầu tiên: khách sạn chắc hẳn làm ăn khấm khá, có khách thường xuyên và đều đặn, nên mấy con rệp này mới béo tốt đến thế. Suy luận logic thứ hai: một cái giường như thế thì không thể ngủ được! 😬