ỗi bản nhạc Việt giống như một bức tranh truyền thần: là ca khúc nên phần ký âm không “đầy đủ”, “chính xác” như truyền thống nhạc cổ điển (Tây phương), tác giả chỉ phác ra giai điệu chính (một số có soạn thêm hòa âm) và để phần diễn dịch tác phẩm âm nhạc đó cho thính giả. Đứng trước một bức tranh truyền thần, sẽ có rất nhiều cách nhận định khác nhau, nhiều khi là trái ngược nhau.

Thế nên mới có vai trò của nghệ sĩ hòa âm và ca sĩ trình diễn: bổ sung thêm nhiều cảm nhận, màu sắc, biến tấu… cho những nét nhạc chính, những điều mà tác giả chỉ gợi ý mà không viết ra (hoặc đôi khi là chính tác giả cũng chẳng có ý đó). Với tôi, cách diễn dịch Thái Thanh luôn luôn là độc đáo và duy nhất!

ừng đại lễ Phật đản, mừng Đạo pháp và Dân tộc 😬 mời các bạn nghe ca khúc: Em lễ chùa này qua giọng ca Thái Thanh. Bài hát phổ thơ Phạm Thiên Thư xuất bản lần đầu trong tập nhạc Phạm Duy: Con đường tình chúng ta đi. Bài thơ kể lại chuyện tình có thật giữa một chú tiểu và một cô bé Phật tử thường lên lễ chùa vào các mùa trong năm, cả hai cùng vào độ tuổi 16 trăng rằm:

Đầu mùa xuân cùng em đi lễ, lễ chùa này vườn nắng tung bay… mùa hạ qua cùng em đi lễ, trái mơ ngon đồi gió mơn man… Về sau cô bé chết trong chiến tranh loạn lạc và được chôn trong chính ngôi chùa đó: tàn mùa đông vào chùa bỡ ngỡ, tiễn đưa em trong áo quan này…

Về nhà sư hoàn tục Thích Tuệ Không – Phạm Thiên Thư (có phải là ông xuất gia tại chính ngôi chùa cô bé thường đi lễ!?), ông thật sự là ảo thuật gia của thể lục bát, một nhà “tu hành” kiêm người viết thơ tình thượng hạng, tác giả những bài thơ khác đã được Phạm Duy phổ nhạc: Ngày xưa Hoàng thị, Đời gọi em là đóa hoa sầu, Đưa em tìm động hoa vàng, 10 bài Đạo ca… như chính ông đã thừa nhận: Hạc rằng: thưa bác Thiên Thư, Mặc chi cái áo thiền sư ỡm ờ! 😀

hạc tình Phạm Duy ít khi chung chung, mông lung, càng không bao giờ trừu tượng như nhạc Trịnh. Nhưng mỗi khi tác giả chuyển sang một cái mood có vẻ hoang vắng, xa vời… ta biết là ông đang đi tới những khúc quanh trên con đường sáng tác của mình: Cành hoa trắng, Thu ca điệu ru đơn, Nước mắt rơi, Đường chiều lá rụng…

Những lúc ấy, “nhạc tình” của ông không còn là về một mối tình cụ thể nào nữa, có chăng chỉ là cái cớ để tác giả bộc lộ một tâm trạng mênh mang khi đứng giữa những “ngã ba đường”. Như khi nghe Cành hoa trắng, ta có thể hiểu đó là tâm trạng (và lý do?) lúc ông từ bỏ chiến khu để “dinh tê về thành”.

“Thiên đường”, “trần gian”, “tiên nữ”, “cành hoa trắng”… cũng dể biết nó ẩn dụ cho những điều gì). Bài Nước mắt rơi này sáng tác ở Sài gòn năm 1961, nó có vẻ nói về tình yêu, mà thực chẳng có liên quan gì tới yêu đương, nó như một đoạn chuyển, dường báo hiệu thực tế xã hội giai đoạn tiếp theo đó, một thực tế mà tác giả đã phản ứng bằng cách soạn Tục ca và Vỉa hè ca 😬