Chuyện đã xảy ra vài năm trước, nay nhắc lại… ĐNa-90603, con tàu vỏ gỗ 300 tấn lớn nhất miền Trung, trong một phiên đi biển ở Thanh Hóa, kéo lưới thu được quá nhiều cá! Bội thu đôi khi lại là thảm họa, kéo lưới làm tàu nghiêng, gặp gió lớn, và không xả dây kéo kịp (có thông tin tời kéo lưới bị kẹt, không xả dây được), khối lượng cá + lưới + gió kéo tàu lật và chìm, 2 người chết, 14 người thoát nạn! Điểm qua vài thông số tàu: dài 26m, rộng 6m, cao 3.8m, tải trọng hơn 300 tấn, máy 1150 CV, các con số này rất có vấn đề! Giả sử như block-coefficient=0.6 thì tải trọng (lượng choáng nước) = 26x6x3.8×0.6 = 356 tấn, nhưng đây là con số lý thuyết, thực tế tàu đi biển chỉ dùng 50 ~ 60% con số này, giữ lại một biên độ an toàn! Giả sử như lượng choáng nước thực tế là 356×0.55=196 tấn, trung bình mỗi tấn tải trọng cần 4HP, thì máy tàu cần có công suất 196×4=784 HP! Thực tế, máy tàu đến 1150 HP, sau đó được nâng cấp lên đến 1300+HP! Từ công suất máy cao bất thường như vậy có thể suy ra một vài điều:
#1: có thể tàu đã được khai thác quá tải trọng an toàn, các ngư dân đã “tham” và chất lên tàu quá nhiều thứ, #2: kỹ thuật đóng tàu kém, tàu quá nặng dẫn đến cần công suất động cơ lớn. Vấn đề với tất cả tàu cá VN là kỹ thuật và vật liệu đóng tàu không đạt yêu cầu, phải gia cố nhiều khiến tàu nặng, tàu nặng sẽ tiêu thụ nhiều xăng dầu hơn + giá xăng dầu tăng + ngư trường ở xa, phải đi biển xa, dài ngày hơn, tất cả dẫn đến khai thác… chỉ toàn lỗ! Đây là thực tế cay đắng, mà lý do gốc là không làm chủ được vật liệu và kỹ thuật đóng tàu. #3: cũng có thể có thêm một nguyên nhân nữa là “máy đểu”, số công suất (HP) thể hiện ra thì to nhưng thực tế không đạt được như vậy! Không kể các tàu vỏ thép quá nặng: thép thì dùng thép đểu, máy là hàng TQ giả mạo làm máy Nhật – Mitsubishi, và thi công cẩu thả dẫn đến việc tàu cứ chạy 1, 2 chuyến là phát sinh sự cố, tai nạn, sự việc đã rất ầm ĩ một thời! Các ông ấy ăn chỉ vài tỷ, nhưng hũy hoại luôn cả một ngành sản xuất! Nên dù là tàu vỏ thép, vỏ gỗ hay composite…
Thì để khai thác hải sản sao cho có lời… cần hội đủ tất cả điều kiện, thiếu một yếu tố nào cũng không được: vật liệu đóng tàu tốt, kỹ thuật đóng tàu đạt yêu cầu, máy móc đạt chất lượng, và kỹ thuật, kinh nghiệm đi biển bảo đảm. Nhưng không, mỗi chỗ kém một tí, mỗi chỗ lưu manh, ăn gian, ăn bớt một tí, tất cả cộng lại khiến cho việc đi biển thất bại từ trong trứng nước là điều hoàn toàn có thể dự đoán trước! Cứ phải nói thẳng là “trình độ” người Việt không đánh bắt xa bờ được, nhất là trong điều kiện thủy sản cạn kiệt, giá xăng dầu tăng, và tàu đóng theo kiểu “kinh nghiệm dân gian” không bảo đảm! Về vật liệu đóng tàu, nếu dưới 25m thì tốt nhất không nên xài tàu vỏ thép! Với những tàu nhỏ, có thể thấy composite là lựa chọn tương đối đúng đắn nhất, cả về giá thành lẫn khối lượng tàu, nhưng vẫn phải trong điều kiện làm chủ được vật liệu và kỹ thuật! Đóng được tàu là một chuyện, xài có bền không, có kinh tế hay không lại là chuyện khác! Mà ngư dân VN trong chuyện này rất… kém hiểu biết!
Các bồn nước ngọt, các thùng dầu nặng nhiều tấn cứ thản nhiên đặt la liệt ngay trên boong tàu, ảnh hưởng nghiêm trọng tới độ ổn định! Với những con tàu chuyên nghiệp, két nước, két dầu, những thứ có thể nặng đến cả chục tấn hay hơn, là phải đặt sát dưới đáy! Những chi tiết này tuy gây ra một số khó khăn kỹ thuật khi thi công cũng như khi sử dụng, nhưng lại vô cùng thiết yếu, góm phần đảm bảo an toàn khi gặp sóng to gió lớn. Cũng chưa thấy tàu cá VN nào có két nước giằng, người ngư dân họ không hiểu được cái tình huống mới nghe thì có vẻ “ngược đời” là có đôi khi, phải bơm nước vào tàu (bơm vào trong két) để tăng độ ổn định, tàu chứa nhiều nước lại… ổn định hơn tàu trống! Thêm một yếu tố nữa là việc tham lam, khai thác tải trọng tàu lên mức quá cao dẫn đến việc tàu vừa thiếu an toàn, vừa không hiệu quả về mặt chi phí nhiên liệu! Mà những chuyện đó, ngư dân họ không hiểu, cũng không ai tư vấn cho họ, còn kỹ sư VN thì ưa tán láo trên trời hơn là bắt tay vào làm việc thực tế!