Trước có đọc một câu chuyện “ngụ ngôn” như thế này: ở vùng đất nọ, giữa một ngã tư đường hoang vắng, bỗng xuất hiện một người mở tiệm chạp phô, qua một thời gian, lại xuất hiện một tiệm khác bán bánh mì, qua thời gian nữa bỗng xuất hiện một cái nhà máy xay bột, rồi cái tiệm bánh mì đó nó phát triển thành 2 tiệm, tiệm cũ vẫn bán bánh mì, tiệm mới kinh doanh bánh bông lan… Rồi cư dân kéo về quần tụ, xây nên một thị trấn phồn thịnh, sầm uất. Đó là phiên bản người Hoa, còn sau đây là phiên bản Việt.
Ở một vùng đất nọ, giữa ngã tư đường hoang vắng, bỗng xuất hiện một người mở tiệm chạp phô, qua một thời gian, lại xuất hiện một tiệm khác bán bánh mì. Bỗng xuất hiện một anh Việt mở tiệm bán bánh mì cạnh tranh, sản phẩm không tốt nên anh ta cạnh tranh bằng cách phá giá, rồi kinh doanh sản phẩm giả, kém chất lượng. Nhưng rồi vẫn không cạnh tranh lại nên anh ta giở các thủ đoạn bẩn phá hoại, khiến các tiệm khác dọn đi, không ai buôn bán gì nữa, còn lại mình anh ta giữa cái ngã tư!
Chuyện kể ngắn gọn như thế, nhưng thực ra nó tóm gọn toàn bộ những nét cá tính Vietic, tuy không thể vơ đũa cả nắm, nhưng cũng phản ánh một thực trạng đến trên 90% như thế. Nếu phân tích kỹ thì sẽ như thế này: #1: không chịu mở mắt ra quan sát thế giới rộng lớn, phong phú, chỉ chăm chăm bắt chước! Một cái xã hội có tiệm làm bánh mì, thì dĩ nhiên sẽ phải có nhà máy xay bột, rồi sẽ có người bán trứng, etc… có nếp thì phải có tẻ, cả một cái cộng đồng, cộng sinh, phụ thuộc vào nhau như thế!
Nhưng không, thấy ai làm gì ngon là chăm chăm bắt chước, mà là dạng bắt chước phong trào, máy móc, thiểu năng! Từ bước đầu đã sai, đến sau càng sai: #2: bắt chước nhưng không có công phu, không chịu khó học hành, tìm hiểu, chỉ làm ra cái hao hao giống, cốt để đi lòe người mà thôi! Không đầu tư nghiên cứu phát triển chuyên môn, sản phẩm làm ra không xài được nên #3: cạnh tranh bằng cách làm hàng giả, lừa được vài người là chuyện nhỏ, hũy hoại luôn một lĩnh vực kinh doanh mới là chuyện lớn!
Việc kinh doanh đâu phải chỉ có “mua bán”, nói cái câu “người Hoa vì mua bán giỏi nên giàu” thực ra là có ý lươn lẹo, bảo rằng họ trở nên giàu có nhờ “mua gian bán lận”! Thực ra kinh doanh bao gồm quá nhiều thứ: thu mua, lưu trữ, chế biến, đóng gói, vận chuyện, phân phối, etc… vô số các bước để tạo ra sản phẩm mới, tạo ra giá trị gia tăng, bước nào cũng có thể áp dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến cả! Nhưng không, chỉ là bắt chước hời hợt trên bề mặt thôi, loại công phu thứ thiệt không cách nào học được!
Sữa giả, thuốc giả, thực phẩm chức năng giả, gạo giả, mỹ phẩm giả, đồng hồ giả, hàng hiệu giả, một triệu thứ giả, etc… đến một lúc nên đặt câu hỏi là ở VN có hàng nào thật không, chứ giả nó đã chiếm đến tuyệt đại đa số rồi, nếu mà nói như vậy tức là hàng không giả, chỉ có… người là giả thôi!!! Marx đã nói rằng khi lợi nhuận lên đến 300% thì bảo chúng nó tự treo cổ lên thì chúng nó cũng dám làm, huống gì thực tế có những thứ hàng giả đang bán ra ở mức lợi nhuận đến 2000% (hai ngàn phần trăm)!
Nhưng cái cuối cùng mới thực sự phản ánh sự bi thảm, vô phương của cá tính Việt #4: làm ra sản phẩm kém chất lượng, cạnh tranh không lại, thế là bắt đầu giở ra vô số thủ đoạn lưu manh, lừa bịp, phá hoại, không từ bất kỳ chiêu thức nào chỉ cốt để kéo được đối thủ xuống, từ chỗ phá nát đạo đức kinh doanh đi đến chỗ phá nát luôn luân lý cộng đồng. Thậm chí phát triển đến mức “Chí Phèo, bất chấp”, biết rõ mười mươi là không lừa được ai, không làm được gì, nhưng tâm địa vẫn cứ mãi bất ổn như thế!
Vì cái bản năng dối trá, lưu manh nó ăn quá sâu, không tự bứt ra được. Vấn đề quay trở lại ngay bước đầu tiên, không chịu mở mắt nhìn xem và học hỏi xem thế giới phong phú, đa dạng như thế nào, chỉ chăm chăm vào lợi ngắn trước mắt, không thấy được bức tranh rộng. Và cũng vì cái lợi ngắn nên làm gì cũng chỉ có động cơ lòe bịp người khác, không chịu đầu tư công phu, học hành, xây dựng nên những ngành chuyên môn sâu. Rộng không được, sâu cũng không được, đều là do “tâm” sai khiến mà ra vậy!
