Không cần phải đọc báo để nhận diện lưu manh, lừa đảo đâu, nó hiện diện khắp nơi nơi trong đời sống hàng ngày, chỉ cần chú tâm quan sát là sẽ thấy được! Tôi lấy ví dụ một chuyện tôi nhìn, nghe và thấy, nhưng ngược lại không biết phải nói làm sao, vì nói ra có khi người ta bảo mình khùng. Cũng không phải là có quan tâm gì đặc biệt, chỉ là nhìn thoáng qua là đã hiểu ngay mọi chuyện, nên kể lại như sau… Chuyện là lúc trước hay đạp xe cuối giờ chiều, đạp xe mệt thường ghé một quán cafe thong thả làm một ly sinh tố giải khát, chủ quán là một phụ nữ trung niên, thông minh, giàu có, nhưng không chồng. Đám lưu manh muốn tiếp cận người phụ nữ này thì sẽ làm như thế nào!? Đầu tiên chúng cũng lân la làm quen giống như tình cờ vậy, kết bạn facebook, nói chuyện vơ vẩn! Nhưng lừa tình, lừa tiền, dụ đầu tư, etc… là những chiêu xưa rồi, với người đàn bà thông minh, biết cách làm ăn, từng trãi xã hội kia, những chuyện đó không ăn thua.
Người phụ nữ đó dùng một người quen mà bà ta đã có mối quan hệ tin cậy từ lâu làm bảo vệ quán, chỉ là một anh bảo vệ bình thường thôi, nhưng đôi khi cũng rất quan trọng. Đám lưu manh đầu tiên sẽ nhắm vào anh bảo vệ này, tìm cách gây chuyện, và gây ra vô số chuyện từ ăn cắp xe của khách, cho đến những xích mích lặt vặt khác. Tất cả sắp xếp thành một chuỗi sự kiện leo thang, đến đỉnh điểm của câu chuyện, thì trên Facebook, trong vòng “bạn bè” của bà chủ, sẽ có những bài viết gây ảnh hưởng: “Không có nhân viên nào là người không thể thay thế được, không có người này thì ta tuyển người khác”, và thế là bà chủ đó, do bị ảnh hưởng từ nhiều nguồn, sẽ đuổi việc anh bảo vệ mà bà ta đã có quan hệ tin tưởng lâu dài. Đương nhiên, người kế tiếp được giới thiệu vào làm bảo vệ là người mà băng lưu manh đã chuẩn bị trước! Cứ thế, từ từ, chúng nó thay hết người trong quán, từ bảo vệ, thu ngân, cho đến nhân viên pha chế, bưng bê…
Đây đa số là những công việc chả cần có chuyên môn gì, toàn là những người mà các băng lưu manh rất dễ chuẩn bị từ trước. Đến một lúc toàn bộ người trong quán là của chúng nó, thì chúng nó thao túng bà chủ quán dễ như không! Tôi chỉ cần nhìn thoáng qua là tôi thấy hết cả, từng chiêu, từng thức đâu có qua mắt tôi được, nhưng ngược lại, cũng đâu có nói ra được. Ai mà còn hỏi câu: “chuẩn bị công phu như vậy để làm gì?” thì còn chưa hiểu hết sự điếm lác của các thành phần lưu manh Việt hiện tại! Thay vì vậy, nên đặt câu hỏi: tại sao các cộng đồng Việt lại quá dễ bị tổn thương trước lưu manh, đĩ điếm như vậy!? Người ta nói: dùng lửa để thử vàng, dùng vàng để thử đàn bà, dùng đàn bà để thử đàn ông, vậy chứ đàn ông dùng để thử cái gì!? Ở những xứ văn hóa lành mạnh, thì đàn ông chính là quay ngược lại dùng để thử lửa, nhưng ở xứ như ta hiện nay thì… đàn ông chỉ được dùng vào việc thử vô số chuyện lưu manh, bịp bợm!
Cũng có thể là các băng nhóm giang hồ địa phương, nhưng phần lớn trường hợp, chúng nó… khá thẳng thắn, cứ thấy công ty nào làm ăn được, là chúng nó đến đặt thẳng vấn đề: ở địa phương này chúng tôi là người có số má, có ảnh hưởng, các anh cho chúng tôi gởi nhờ thằng em làm bảo vệ, hàng tháng đi làm đầy đủ, trả lương đàng hoàng. Và thường thì các công ty không từ chối, chỉ là một vị trí công việc quèn thôi, cũng không mất gì, và các băng nhóm đó nhiều khi cũng biết điều, chúng nó chỉ yêu sách một vài việc nhỏ, lặt vặt thế thôi chứ cũng không phải là “bảo kê” hay đòi hỏi gì lớn. Nhưng cá biệt, có những đối tượng, đường dây mưu tính chuyện sâu xa, tinh ranh hơn nhiều, phải dùng đến những thủ đoạn lắt léo, phức tạp để cài cắm người, chứ không thẳng thắn, đơn giản như kiểu “dân đao búa”, thì tức là một loại rất khác rồi, với loại này, cái chúng nó nhắm đến đương nhiên không phải chỉ là một vị trí làm công ăn lương quèn!
Cứ như thế, chúng nó lộng hành, hết sức tự tin vì các bài bản đã được chuẩn bị từ trước, đã được diễn nhiều lần. Đó là với một quán cafe, bình thường hay sang trọng, thì đều dễ thâm nhập và thao túng, vì công việc chẳng có tính chuyên môn gì. Ngay cả đối với những công ty mang tiếng có “chuyên môn, công nghệ” cũng thế mà thôi, vì ngay trong số những người gọi là “có học, có bằng cấp” ở VN hiện tại, ngay cả những công việc mang danh “công nghệ” đó, tôi nói như lập trình viên, số thực sự làm việc được chỉ đâu đó một vài phần trăm thôi, số còn lại là giả bộ làm việc, giả bộ có tiến độ, mà con số đông như vậy, chiếm đến tuyệt đại đa số, không làm việc được, đương nhiên sẽ có nhiều người tính đến những con đường tắt, làm sao không làm mà vẫn có ăn, làm sao để lũng đoạn được những thành quả có sẵn!? Nếu bạn đã nhìn rõ cái “dân tộc tính” đó thì sẽ không lấy làm lạ gì, chuyện bé như thế, chuyện lớn cũng như thế mà thôi!
Dĩ nhiên sẽ có người hỏi tôi lấy đâu ra những “thông tin, kịch bản” này, tôi nói tất cả chỉ là quan sát bên ngoài, phân tích sự kiện mà nhìn ra, chứ bản thân tôi không có bất kỳ liên hệ gì, cả với lưu manh lẫn khổ chủ. Và nói ra với hy vọng người phụ nữ đó sẽ nhìn ra chân tướng mọi việc. Thường thì người từng trãi như thế sẽ tự nhìn ra được, nhưng thực tế cuộc sống cũng đã có vô số những trường hợp vì không đề phòng đúng mức mà gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng. Xã hội có vô số loại lưu manh khác nhau, nếu là loại lưu manh chuyên nghiệp, biết mưu mẹo không lừa được ai thì thường chúng nó sẽ không làm tiếp, để thời gian đi làm việc khác. Nhưng cũng có loại lưu manh, do tự “hoang tưởng” mình “thông minh” nên cứ bám mãi vào những thủ thuật nhảm ấy, thậm chí nếu không lừa được người thì sẽ giở vô số trò điếm lác, lưu manh vặt để kéo người khác xuống vũng bùn, loại đó không nên dính vào kẻo làm bẩn chính mình!
Những con người như vậy trở nên “nguy hiểm” vì không tự định hình được thang giá trị. Thoắt một cái, họ có thể biến thành người như thế này, trí thức, chính chuyên, lương thiện… rồi thoắt một cái, nếu bạn có cơ duyên quan sát được, sẽ thấy họ trở thành hoàn toàn ngược lại. Vấn đề đương sơ dĩ nhiên là do bản thân không có công phu trì định được giá trị, có thể là do gia đình, do giáo dục như thế nào đó, nhưng toàn bộ quá trình là một vòng xoáy tâm lý phức tạp, có thể nói, đó là những con người đã bị “traumatized” bởi cái xã hội hỗn loạn, nhiễu nhương suốt mấy chục năm qua, cứ thỉnh thoảng chúng nó lại văng ra cái câu: “Ai cho tôi lương thiện!?” như một cách tự biện hộ! Nếu họ sống đúng với giá trị thật của bản thân thì đã không sao, chính là họ tự hoang tưởng mình có giá trị, ai cũng phải phục vụ mình, tôi là trung tâm của vũ trụ, “con nhà lính, tính nhà quan”, những “cái tôi” đã đến mức… vô phương cứu chữa!
Căn bệnh đã trở nên di căn, cấp tính, khi nhiều “cái tôi” bệnh hoạn như vậy được liên kết thành hội nhóm, nhờ sự giúp sức của mạng xã hội hiện đại, chúng đúc kết và truyền dạy cho nhau những “bài bản”, như một kiểu dịch bệnh không kiểm soát được của thời đại. Mà những vấn đề về giá trị căn bản của con người này thì không một hệ thống pháp luật nào sửa chữa, răn đe được, thậm chí còn không can thiệp được, vì nó đơn thuần là quan hệ dân sự có vẻ “bình thường” giữa những con người với nhau. Nói về động cơ, nguyên nhân thì đơn giản: làm sao để có ăn mà không cần phải làm gì, cài thành một cái thế đe dọa, phá hoại để người ta phải sợ, phải thỏa mãn các yêu cầu của chúng nó! Nhưng nói về các hình thức, thủ đoạn, phải tạo dựng hình ảnh làm sao, phải xây dựng vỏ bọc thế nào, phải tuyên truyền, gây ảnh hưởng như thế nào, thì lại là thiên hình vạn trạng và không phải lúc nào cũng dễ dàng nhìn ra được chân tướng!
