rasputin

hương trình âm nhạc… cuối tuần! Bài hát rất xưa cũ của Boney-M, chắc cũng nhiều người vẫn còn nhớ: Ras-Putin – 1978! Theo tôi, đây chắc chắn là bài hay nhất của Boney-M: câu cú, bố cục đều rất chân phương rõ ràng, bass rất hay, hiếm có loại nhạc disco nào như thế!

Có điều cái intro nghe có vẻ Trung Đông chứ ko phải Nga! Phương Tây hình dung về nước Nga vẫn như kiểu qua một bức màn sắt, họ vẫn cố tìm hiểu, diễn giải! Hiểu một nền văn hoá là lắng nghe, trãi nghiệm, không phải chỉ đọc lớt phớt một đôi dòng văn bản mà hiểu được! 🙂

There lived a certain man in Russia long ago
He was big and strong, in his eyes a flaming glow
Most people looked at him with terror and with fear
But to Moscow chicks he was such a lovely dear
………
Oh, those Russians!!!

poltava

ói về lịch sử, “chủ nhân” của vùng Đông – Nam Ukraine ngày nay không phải là người Nga, cũng chẳng phải người Ukraine mà là những người Tatar! Hãn quốc Crimea đương thời chiếm một vùng rộng lớn, lớn hơn Crimea ngày nay nhiều, phía Bắc đến Ba Lan, phía Nam đến Thổ, phía Tây bao gồm cả vùng Rostov-on-Don của nước Nga bây giờ, nếu truy phả hệ thì Hãn quốc Crimea quay về người con trai trưởng của Thành Cát Tư Hãn. Nước Nga lúc đó chia thành hai bộ phận, phần phía bắc là nền nông nghiệp định cư, có năng lực sản xuất lớn, cùng với đó là mâu thuẫn xã hội tích tụ do cuộc sống cố định mà hình thành. Phía nam là những người Nga – cossack, cuộc sống bán du mục, tự do hơn, nhưng phụ thuộc vào phần phía Bắc về văn hoá, kỹ thuật, chính trị và cả kinh tế!

Người Tatar nhiều lần mở những cuộc đột kích vào Nga, có lần đánh đến tận thủ đô Moscow, nên suốt các thế kỷ 16, 17, người Nga nhiều lần Nam chinh đánh đuổi người Tatar! Hãn quốc Crimea cũng giống như vương quốc Champa (đã diệt vong), Ukraine thì giống… Campuchia, còn Ba Lan ở đây đóng vai Thái Lan, dĩ nhiên mọi sự so sánh đều khập khiễng! 😃 Quay trở lại cuối thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18, Sa hoàng Peter-I lúc này còn đang mãi chơi trận giả, những cuộc tập trận của ông vua con có cả ngàn người tham gia! Trong thực tế, vương hầu Vasily Golitsyn (cố vấn kiêm người tình của nhiếp chính Sophia, chị cùng cha khác mẹ của Peter) nắm quyền, cả hai lần dẫn quân Nam chinh đều thất bại, bộ binh và pháo binh phần lớn là người Nga, kỵ binh phần lớn là người Nga Cossack!

Khi Peter-I đủ 17 tuổi, gạt nhiếp chính Sophia qua một bên, trực tiếp nắm quyền, tiếp tục Nam chinh! Trận Poltava (miền trung Ukraine, gần Kharkov) là dấu mốc lịch sử, Peter đánh bại quân đội Thuỵ Điển của Charles-XII! Chỉ số ít người Ukraine Cossack cầm đầu bởi Ivan Mazepa đứng về phía Thuỵ Điển, số đông đứng bên phía Nga! Trận Poltava mở ra một chương mới, nước Nga mở rộng về phía Tây Nam, cũng giống như Việt Nam, một chương mà hơn 300 năm vẫn chưa viết xong! Ước mơ của Peter-I không phải chỉ là Ukraine mà là kiểm soát các eo biển Dardanelles và Bosphorus của Đế-chế Ottoman (rộng lớn hơn ngày nay rất nhiều), tìm đường từ biển Đen ra Địa Trung Hải! Cũng gần giống như trận Rạch Gầm – Xoài Mút, nếu như không có Poltava thì cũng sẽ chẳng có cái là Ukraine ngày nay!

Một không gian địa chính trị quá rộng lớn và siêu phức tạp bao gồm rất nhiều bên có liên quan, từ Liên minh phương Bắc do Thuỵ Điển cầm đầu, đến Đế chế Ottoman ở phía Nam, Peter-I gây chiến suốt từ Nam đến Bắc, cùng lúc đối đầu gần như với cả châu Âu! Cho đến ngày nay, hai con đường ra biển, một phía Bắc và một phía Nam: phía Bắc đứng chân tại Kaliningrad (chính là Königsberg, nổi tiếng trong giới Computer Science với bài toán 7 cây cầu – travelling salesman, đây cũng là quê hương của Immanuel Kant), phía Nam dùng Crimea làm bàn đạp, tiếp tục gây sức ép với Thổ, chưa thông được từ biển Đen ra Địa Trung Hải, hai đầu Địa Trung Hải là Gibraltar và kênh đào Suez vẫn do Anh (và bây giờ là NATO) kiểm soát! Xem ra, bài ca “Đất phương Nam” này vẫn sẽ còn tiếp tục thêm rất rất lâu nữa… 😅

Kinzhal & Shaska

inzhal và Shaska… về công năng cũng giống như cặp đôi Wakizashi và Katana của người Nhật vậy, nhưng về cấu tạo và cách sử dụng vẫn có chỗ khác biệt! Shaska là trường đao (dài, cong, một lưỡi).

Shaska luôn được trực tiếp treo bên yên ngựa, còn Kinzhal là đoản kiếm (ngắn, thẳng, hai lưỡi) thường thấy mang bên hông người sử dụng, một phụ kiện không thể thiếu trong bộ trang phục Cossack!

Au bord des pleurs

es yeux Lara, revoient toujours ce train, ce dernier train, partant vers le chagrin. Le ciel était couvert de neige, au loin déjà l’horizon brûlait. Le ciel était couvert de neige, au loin déjà le canon tonnait. Cette chanson, que chantaient les soldats. C’était si bon, serré entre tes bras. Au bord des pleurs, tu souriais Lara, oubliant l’heure, la guerre, la peur, le froid. Un jour Lara, quand tournera le vent…

dialect

iếng Ukraine là một phương ngữ (dialect) của tiếng Nga hay là một ngôn ngữ (language) độc lập, tranh cãi này vốn đã loanh quanh suốt mấy trăm năm nay! Người Nga thì vẫn luôn cho rằng tiếng Ukraine chỉ là một phương ngữ của tiếng Nga, còn người Ukraine thì dĩ nhiên có quan điểm ngược lại! Ngay cả trong giới ngôn ngữ học cũng không có một định nghĩa chính xác phân định rạch ròi giữa “dialect” và “language”! Có người thậm chí còn nói thẳng ra rằng: một phương ngữ sẽ trở thành ngôn ngữ độc lập khi nó có… hải, lục, không quân đủ mạnh! 😅

Tôi thực sự không quan tâm ai đúng sai, thắng thua, chỉ nhìn từ góc độ văn hoá! Khi mà hầu hết nội dung, suy nghĩ đều phải đi vay mượn, bản thân trống hoác! Lúc nào cũng muốn “vỗ ngực xưng tên”, cứ như thế, vì thực tế không giống như tưởng tượng nên dần dần ngã về phía các kiểu lưu manh lặt vặt, các biện pháp cực đoan! Vì thiếu vắng nội lực nên “ai nói gì cũng nghe, ai xúi gì cũng làm”! Về điều này, anh U giống hệt một số không nhỏ người Việt, đầu óc kiểu “con nít lên 3” nhưng lúc nào cũng “hoang tưởng” mình là “một cái gì đó”, lúc nào cũng “anh thế này, tôi thế kia”!

Servant of the people

hật đúng là khó định nghĩa thế nào là bản sắc quốc gia, dân tộc! Ở một nơi mà số lượng người dùng tiếng Nga và tiếng U ngang nhau (cỡ 45%), nhưng có xu hướng nghiêng về tiếng Nga (gần 70% người U nói thành thạo tiếng Nga). Đặc biệt là trong các lĩnh vực văn hoá, âm nhạc, truyền hình, báo chí… thì 70 ~ 80% dùng tiếng Nga. Về nhà có khi còn xài tiếng U đôi chút, chứ ra ngoài bàn chuyện làm ăn, nói chuyện văn hoá, chính trị, bàn các vấn đề hàn lâm, học thuật, các đề tài pháp luật, khoa học, kỹ thuật… thì đều phải xài tiếng Nga! Thậm chí chửi nhau đến hồi căng thẳng cũng phải văng tiếng Nga ra cho nó được “sang chảnh”! 🙂

Tình hình cũng tương tự như vậy ở Belarus, các nội dung nghiêm chỉnh, mang tính hàn lâm, học thuật là đều phải xài tiếng Nga! Khác chăng là người Belarus chấp nhận chuyện đó một cách tự nhiên, còn người U phản kháng một cách “bản năng” mà không hiểu rằng “ngôn ngữ” chính là “tâm hồn”, phản kháng lại chẳng qua là một cách tự mâu thuẫn chính mình, chính là “vấn đề” của bản thân mà không ý thức được, không giải quyết được, nên mới thành ra như thế! Như series truyền hình hài Đầy tớ của nhân dân – Servant of the people, loạt phim truyền hình nổi tiếng đã góp phần đưa Zelenskyy từ tổng thống giả trong phim trở thành tổng thống thật ngoài đời, phim cũng được quay bằng tiếng Nga, rồi mới lồng tiếng U vào sau!

taras bulba

aras Bulba, hầu như ai trong chúng ta cũng nhớ, nằm trong chương trình Ngữ văn cấp 3, hình như là lớp 11! Nikolay Gogol, tác gia người Nga gốc Ukraine, viết bằng tiếng Nga về người Cossack sống ở vùng đất mà ngày nay là Ukraine. Mà Cossack, giống dân vốn dĩ là du mục đó, là Nga hay là Ukraine, thật không thể nói cho rõ ràng được! Phiên bản tiểu thuyết sau cùng của Gogol cổ vũ cho một tinh thần “đại Nga” mà không nói một chữ Ukraine nào! Cho đến ngày nay, cả hai phía vẫn còn “giành giật” nhân vật tiểu thuyết tưởng tượng này!

Dĩ nhiên, lúc học văn ở ghế nhà trường thì cũng chỉ là những văn bản chữ nghĩa khô khan mà thôi, đâu có hiểu được rằng thực tế, lịch sử, dân tộc, văn hoá nó lại phức tạp đến như vậy! Nhưng ngày nay chúng ta biết được có một một Taras Bulba sống động, hoành tráng với âm thanh và hình ảnh! Và lại là bài ca “Poliushko Polie”, giọng ca Ivan Rebroff (một người Đức chẳng dính gì đến Nga ngoài chữ Ivan). Đương nhiên không hay và ấn tượng như trình bày của dàn nhạc Alexandrov, nhưng qua đó cũng cho thấy một phần gốc gác dân ca xa xưa của bản nhạc này!

Катюша

ài hát không thể phổ biến hơn, kỹ thuật hạ tone, thay vì lên tone ở những đoạn cao trào! Cũng là một chút mới lạ vì thực ra, hạ tone khó hơn lên tone! Đừng vì bài ca phổ biến mà vội cho là văn công, văn nghệ!

Âm nhạc của riêng Elena Vaenga thực sự siêu phức tạp, rất nhiều variation – improvision tinh tế, nhưng đôi khi quá phức tạp khiến cho một người nghe “kiên nhẫn” như tôi cũng thấy mệt, bị “lạc” trong cái không gian biến ảo đó!

Ukraine

ghĩ mà ngán ngẩm cho anh U, đương nhiên quốc gia nào cũng có quyền “dân tộc chủ nghĩa”, “vỗ ngực xưng tên” một tí, nhưng người ta mô tả anh U bằng từ: “Nga nhỏ”, với hàm ý “khôn ngoan lặt vặt”! Quân đội quốc gia thì không xây dựng được, phải dựa vào các “private army” được tài trợ bởi các ông trùm, mà các tiểu đoàn dân quân này bản chất cực hữu, neo-Nazi, như “Azov battalion” là trưng bày biểu tượng Phát-xít công khai! Về phương pháp thì dùng các biện pháp khủng bố như tạt axit, ném bột thuỷ tinh vào mắt, bắn về cả 2 phía trong đoàn biểu tình.

Một quốc gia, dân tộc đương nhiên có quyền độc lập, có quyền tự hào về bản sắc của riêng mình, nhưng trước hết phải trưởng thành về tư cách, cá tính, về phương diện đạo đức cộng đồng và luật pháp căn bản đã! Cứ mãi “không chịu lớn”, toàn dựa vào các biện pháp cực đoan, gian vặt, lưu manh, đĩ miệng, toàn ba láp trên trời dưới đất! Chả trách để cho NATO giật dây xỏ mũi! Tôi chỉ ủng hộ Nga về mặt văn hoá thôi, chứ cũng không cho rằng Nga về chính trị là cái gì siêu việt mà người ta phải nghe theo! Nhưng giữa 2 cái xấu, thì rồi cũng phải chọn cái ít xấu hơn mà thôi!

chiếc khăn xanh

gười hiện đại, cáp mạng RJ45 và Wifi đã cắm vào đầu rồi, liên tục phải có kích thích, cập nhật, rút dây ra là chết não ngay (cắm dây vào thì lại thành xác sống). Số những người có khả năng cầm súng chiến đấu trong rừng, sống với lý tưởng và niềm tin đơn thuần, không cần các loại “thông tin – fastfood” chẳng có bao nhiêu!

Như người ta thường nói, đôi khi, đến khi không còn lại cái gì cả, thì khi đó mới biết đâu là “bản lĩnh văn hoá” thực sự! Nên đôi khi cũng phải xem xem, cái vỏ bọc xã hội hiện đại, bản lĩnh diễn trò của mấy “anh hề” nó mỏng tới cỡ nào! Cá tính Nga mà, giống y như lời bài hát “The cuckoo” vậy: nếu quanh đây có thuốc súng, hãy cho tôi cái bật lửa! 😅