Tiếng Việt: “nữ tử thập nhị nhạc phường”, or in English simply: “the twelve girls band”. The Chinese, they have been long improving their traditional musical instruments. We can see that the sounds contain more “metal” than “wood” and “stone”, however, they’re more suitable for modern performing. It’s great to perform (both western and eastern) music in traditional instruments like this, and the compositions are really splendid too.
C’est presque l’automne, les enfant moissonnent. Et j’ai déjà, rentré le bois. Toi, en uniforme, avec d’autres hommes, très loin d’ici, tu es parti, toi qui chantais. Dans le soleil et dans le vent, tournant les ailes du vieux moulin. Elles tourneront aussi longtemps, que nous vivrons main dans la main.
Un peu de poussière, sur la tabatière, me prouve bien, que tu es loin. Mais, je crois entendre, le refrain si tendre, que l’an dernier, pour me bercer, tu me chantais. Dans le soleil et dans le vent, tournant les ailes du vieux moulin. Elles tourneront aussi longtemps, que nous vivrons main dans la main.
Ton ami hier, est rentré de guerre, il n’a rien dit. Mais j’ai compris, en voyant ta chaîne, ton blouson de laine, que plus jamais, tu ne viendrais, me rechanter. Dans le soleil et dans le vent, tournant les ailes du vieux moulin. Elles tourneront aussi longtemps, que nous vivrons main dans la main.
Tournent les ailes dans la lumière, tourne le temps rien n’a changé. Mais dans mon cur, depuis hier, le vieux moulin s’est arrêté.
J’avais dessiné sur le sable, son doux visage qui me souriait. Puis il a plu sur cette plage, dans cet orage, elle a disparu. Et j’ai crié, crié: Aline!, pour qu’elle revienne. Et j’ai pleuré, pleuré, oh j’avais trop de peine. Je me suis assis auprès de son âme, mais la belle dame s’était enfuie. Je l’ai cherchée sans plus y croire, et sans un espoir, pour me guider. Et j’ai crié, crié: Aline!, pour qu’elle revienne. Et j’ai pleuré, pleuré, oh j’avais trop de peine. Je n’ai gardé que ce doux visage, comme une épave sur le sable mouillé. Et j’ai crié, crié: Aline!, pour qu’elle revienne. Et j’ai pleuré, pleuré, oh j’avais trop de peine.
Dans le miroir de son passé,
Ce rêve qui s’était brisé,
Un soir d’été…
Elle a des yeux qui voient la mer, a travers la pluie qui descend. Elle fait des rêves où elle se perd, entre les grands nuages blancs. Elle ne sait plus le jour ni l’heure, elle a des larmes au fond du cœur, qui lui font peur. Oh, on amour, écoute-moi, déjà la vie t’attend là-bas, non n’aie pas peur, il faut me croire, la vie est belle même sans mémoire. Tu sais, je te raconterai, avec le temps, tu comprendras. Elle n’entend pas ce que je dis, et sa main dans ma main s’endort. Je voudrais être ce pays, où elle s’en va chercher encore. Dans le miroir de son passé, ce rêve qui s’était brisé, un soir d’été.
Oh, mon amour écoute-moi, un autre monde t’attend là-bas, non n’aie pas peur, il faut me croire, la vie est belle et notre histoire peut continuer quand tu voudras, et tout sera comme autrefois. Oh, mon amour ouvre ton cœur, tu m’entendras, pardonne le mal que je t’ai fait, je ne te quitterai plus jamais. Oui, mets ta main dans mes cheveux, je vois du soleil dans tes yeux. Oh, mon amour, une autre vie t’attend là-bas, je t’aime tant, il faut me croire, le monde est beau et notre histoire, peut continuer quand tu voudras, et tout sera comme autrefois.
Mon presque premier amour…
Je t’aime et je t’aimerai toujours, mon presque premier amour. Ma tendresse, mon bonheur, ma douleur, je t’enferme au fond de mon cœur. Nous serons tous deux comme des amoureux, nous serons si bien main dans la main. Nous serons tous deux comme des amoureux, nous serons si bien main dans la main. Quand, où et comment le dire? Ce grand amour qui me déchire. Je t’aime et je t’aimerai toujours, de l’aube à la fin de jour.
De mes dix premières années,
Il ne me reste plus rien, rien…
La Maritza c’est ma rivière, comme la Seine est la tienne. Mais il n’y a que mon père , maintenant qui s’en souvienne, quelquefois. De mes dix premières années, il ne me reste plus rien, pas la plus pauvre poupée, plus rien qu’un petit refrain, d’autrefois. Tous les oiseaux de ma rivière, nous chantaient la liberté, moi je ne comprenais guère, mais mon père lui savait…
Khi nhỏ rất thích bài hát này, mặc dù lúc đó hoàn toàn không hiểu ca từ của nó, giờ thì mọi thứ có vẻ đã rõ ràng hơn. Bài này có một cái lời Việt cũng khá dể thương: Nhánh sông thân yêu ngày chưa biết buồn, đã ru tôi trọn ngày thơ ấu. Ngỡ quên đi cùng năm tháng dài, sao giờ bỗng hồn đầy nhớ thương, dòng sông cũ. Những thân yêu trong mười năm bé dại, bỏ tôi đi tựa mùa xuân cũ…
Thêm một bài nhạc Pháp cũ, thuộc dạng đơn giản, dể thuộc, dể hát nhưng lại rất hay: je sais que cette nuit – là, notre amour a pris sa vie, au coeur de Solenzara – và anh đã biết rằng đêm đó, tình yêu của chúng ta ra đời, trên bãi biển ở Solenzara…
Sur la plag’ de Solenzara, nous nous sommes rencontrés, un pêcheur et sa guitare, chantaient dans la nuit d’été, cette douce mélopée. Sur la plag’ de Solenzara, chaque soir on a dansé, et le jour de ton départ, j’ai compris que je t’aimais, et je ne t’ai plus quitté. À Solenzara, Oh, chi dolce felicita. À Solenzara, più bènum si posta… Quand j’entends la mélodie, qui m’a donné tant de joie, je sais que cette nuit – là, notre amour a pris sa vie, au coeur de Solenzara. À Solenzara, j’y reviendrai tous les étés. À Solenzara, più bènum si posta, più bènum si posta…
C’est le temps de l’amour, le temps des copains, et de l’aventure. Quand le temps va et vient, on ne pense à rien, malgré ses blessures. Car le temps de l’amour, c’est long et c’est court, ca dure toujours, on s’en souvient. On se dit qu’à vingt ans, on est le roi du monde. Et qu’éternellement, il y aura dans nos yeux, tout le ciel bleu. Car le temps de l’amour, ca vous met au cœur, beaucoup de chaleur, et de bonheur.
Luôn cảm thấy vui vẻ đến rộn ràng mỗi khi nghe bài hát này… ngày ta 20 tuổi, ta nghĩ mình sẽ là vua của toàn thế giới, trong ánh mắt mãi chỉ có bầu trời xanh…
Bài này có một cái lời Việt: Mùa tình yêu đến đây rồi, mùa tươi thắm cho đời, lời yêu thương giăng khắp nơi. Mùa tình yêu ngất ngây lòng, cuộc phiêu lãng tang bồng…
Adieu jolie Candy,
tu m’écriras, tu le dis,
mais on dit toujours ça…
Adieu jolie Candy, c’est à Orly, que finissent les vacances à Paris. Adieu jolie Candy, une voix t’appelle, c’est l’heure déjà de t’en aller. Dans cet avion, qui t’emmène vers l’Angleterre. Adieu jolie Candy, tu m’écriras, tu le dis, mais on dit toujours ça. Adieu jolie Candy, je regretterai ton sourire, et tes fautes de Français. Mais cet avion, te ramène en Angleterre…
Revoir, la fille qui m’a donné, la fille qui m’a aimé, un instant de ma vie. Revoir, un visage oublié, une image déchirée, un instant d’une vie. Savoir, qu’elle me dira je t’aime. Savoir, qu’elle oubliera mes peines. Savoir, qu’elle est mon seul amour, le plus beau jour des jours, la plus belle nuit d’amour. Revoir, la fille qui m’a donné, le nuage qui m’a volé, un instant de ma vie. Revoir, un amour de toujours, le plus beau bref d’amour, là devant moi. Savoir, qu’elle me dira je t’aime. Savoir, qu’elle oubliera mes peines. Savoir, qu’elle est mon seul amour, le plus beau jour des jours, la plus belle nuit d’amour.
Si l’amour existe encore, il ressemble à ton corps. Si l’amour existe encore, serre – moi. encore plus fort. Si l’amour existe encore, près de toi quand je m’endors. Si l’amour existe encore, serre – moi encore plus fort. Personne, n’a jamais su me dire, les mots d’amour, les mots du cœur, quelque chose comme: Je t’aime
. Ce soir, la vie me semble belle, l’amour à tire d’aile, s’est posé, sur toi et moi. Si l’amour existe encore, il ressemble à tes vingt ans. Au soleil qui tendrement, nous fait oublier le temps. Si l’amour existe encore, Près de toi quand je m’endors. Si l’amour existe encore, serre – moi, encore plus fort.
Et l’amour est mort, vive l’amour!
Two very old, glamorous songs, one for the beginning and one for the end of love (both are recorded on LP vinyl disks long time ago). There’s no reason for love to begin, we were young, and we were fool… But there’re reasons for love to vanish… then comes a time… et l’amour est mort, vive l’amour!. Let taste the music for all sweet and bitter of love…
Image on the left: Charles Aznavour, one of the most well-known singers in the world. His music heritage includes about 1000 songs (mostly in French, 150 in English, 100 in Italian, 70 in Spanish, and 50 in German), and sold well over 100 million records.
Năm, bảy năm gần đây, bài hát này âm thầm trở lại, không chính thức được phép (và cũng có thể không bao giờ được phép, vì những ca từ như: Nhấc cao ly này, hãy chúc ngày mai sáng trời tự do…
), nhưng người ta vẫn hát trong các dịp đám cưới, lễ lạt, năm mới… Sau bao nhiêu năm, đã đến lúc có thể bỏ qua những yếu tố chính chị, chính em để chọn bài này xứng đáng là bản nhạc xuân hay nhất trong tất cả các bài nhạc xuân Việt!
Bạn hỡi, vang lên, lời ước thiêng liêng. Chúc non sông hoà bình, hoà bình. Ngày máu xương thôi tuôn rơi. Ngày ấy quê hương yên vui. Đợi anh về trong chén tình đầy vơi.
Nhấc cao ly này, hãy chúc ngày mai sáng trời tự do. Nước non thanh bình, muôn người hạnh phúc chan hoà. Ước mơ hạnh phúc nơi nơi, hương thanh bình dâng phơi phới.
Without music, life would be a mistake!
Never has this German philosopher’s words rang true like this year end! Year end’s blues! I’m spending most of my time listening to Ravi Shankar’s ragas… the co-operation between sitar (Indian guitar), tabla (Indian percussion), surbahar (Indian bass guitar) and few other instruments… Splendid! Let listen to Ravi Shankar in this East meets West – Ragas in Minor scale (cowork with Philip Glass – Passages album – 1990)
Unlike Western conventional music, Indian traditional music does not base on harmony and chord, but rather bases directly on melody & rythm as the rawest elements. While the songs might sound a bit exotic to me, it’s truer and nearer to my nature of vibration (compared to the now everywhere-spreading comtemporary pieces).
Nhiều khi một quan điểm đứng từ phía đối nghịch, nghe thật ngỗ ngược và vô lý. Nó nghe có vẻ vô lý ngay từ cách đặt vấn đề cho đến các kết luận rút ra. Nhưng đôi khi tự đặt mình vào những vị trí như thế mới có thể hiểu vấn đề từ đủ các góc độ khác nhau, để rồi có cái nhìn chính xác hơn về mọi việc. Bài viết trích dưới đây đã xuất phát từ một cái nhìn như thế, nhìn về thể thơ lục bát truyền thống Việt Nam từ góc độ tiết tấu của âm nhạc. Bài này đọc đã lâu, giờ xem lại mới thấy ý kiến của tác giả có nhiều phần chính xác.
Lục bát là thể văn vần căn bản trong ca dao và nhiều tác phẩm văn chương khác của Việt Nam, và thường được gọi là quốc hồn quốc túy Đoạn văn sau đây (từ VHNT) tôi cho là tiêu biểu cho lối văn tán lục bát:
Hãy thử nghĩ về dòng thơ lục bát. Dòng sông thơ mộng chảy luân lưu và phổ thông nhất của thi ca Việt Nam. Lục bát thấm vào máu, vào ca dao, vào lời ru, vào câu hò của văn học Việt Nam, và không một nhà thơ nào không ghé đến tắm thử trên dòng sông này một lần, nhiều lần, có khi ở lại, có khi bỏ đi, hoặc đi rồi trở lại nhiều lần, như cuộc hẹn với người tình trăm năm còn lưu luyến mãi…
Những lời tán tụng say mê như vậy tôi đã đọc nhiều và tôi tự hỏi tại sao lục bát lại chiếm một vai trò quan trọng trong thơ Việt Nam như vậy? Và, vì là một người yêu nhạc, tôi muốn biết lục bát có ảnh hưởng gì lên nhạc Việt Nam… Trước hết xin xem xét các dặc điểm về âm điệu của lục bát:
1. Dùng số chẵn âm tiết (syllables). Thơ Tàu thường dùng 5 hoặc 7.
2. Hai câu lục bát tạo thành tế bào căn bản (unit cells). Không có cấu trúc nào ở tầng trên đơn vị này, ngoài sự móc nối (interlocking) 2 vần ở câu bát.
3. Vần luôn luôn là âm bằng, tức là chỉ có thể có một trong hai âm vần.
4. Mỗi vần chỉ dùng ở 2 câu, thay vì 3, 5 hoặc hơn trong thơ Tàu, Tây, và do đó luôn luôn thay đổi trong một bài thơ dài.
5. Vần chen vào trong câu để móc nối những couplets.
6. Số kết hợp khác nhau (combinations) rất ít ỏi vì hai vần ở câu bát phải khác dấu: huyền – ngang hoặc ngang – huyền (không có ngang – ngang hay huyền – huyền). Nói nôm na thì phải hoặc là TÌNH TÍNH TANG hoặc là TANG TÍNH TÌNH:
Trăm năm trong cõi người ta,
Chữ tài chữ mệnh vốn TÌNH TÍNH TANG
Trải qua một cuộc bể dâu,
Những điều trông thấy mà TANG TÍNH TÌNH
Vần ở câu lục có thể huyền hoặc ngang, cho ta tổng cộng là 4 kết hợp.
7. Nhịp cũng rất đều đặn, luôn luôn đi theo nhịp nhẹ – mạnh (n – M – n – M – n – M, n – M – n – M – n – M – n – M). Cuối 2 câu luôn luôn là 1 nhịp mạnh. Sự thực thì nếu cộng 2 cái nghỉ (rest) ở cuối câu lục thì nhịp lại càng cứng và đều đều buồn tẻ hơn nữa:
ta ĐA ta ĐA ta ĐA (nghỉ nghỉ)
ta ĐA ta ĐA ta ĐA ta ĐA
Nếu phải nghe cái nhịp đều đều này mấy ngàn lần liên tiếp trong một tác phẩm lục bát dài thì quả là 1 cực hình! …
… Trở lại lục bát, vì cách cấu trúc như vậy nên lục bát rất ít thay đổi. Vì vần luôn luôn là âm bằng nên lục bát có 1 âm điệu êm ả, ru ngủ… Cái vần bằng này được củng cố bằng tính chẵn và sự đều đều của nhịp: nhẹ mạnh, ắc ê, một hai, không có nhịp lẻ.
Vì mỗi cặp lục bát luôn luôn kết thúc ở nhịp mạnh âm bằng nên gây cho ta một cảm tưởng đã chấm dứt (finality), không thể dùng âm điệu hay nhịp để dựng lên một sự căng thẳng rồi dần dần đưa đến giải quyết. 1000 câu lục bát thì có 500 câu hỏi và 500 câu trả lời, chứ không thể có 1 câu hỏi lớn, đưa đến tranh chấp dài hơi, đưa đến 1 sự giải quyết mãnh liệt ở cuối. Về mặt âm điệu (xin nhấn mạnh tôi không muốn nói về những khía cạnh khác ngoài âm điệu), truyện Kiều là mấy ngàn mô đất nhỏ đứng cạnh nhau chứ không phải là 1 rặng núi lớn. (Tiện đây tôi cũng lấy làm lạ rằng hình như Việt Nam là nước duy nhất mà tác phẩm lớn của dân tộc lại được dùng vào việc ru ngủ, và có nhiều nhà phê bình văn học lại hãnh diện về chuyện đó)
… Một thể thơ như vậy, nếu coi là quốc hồn quốc túy thì sẽ cho ta thấy cái gì ở con người Việt Nam? Đó sẽ là 1 dân tộc không thích mạo hiểm, không thích cấu trúc lớn, mà thích an phận với những cái tầm thường, chóng giải quyết. Không thích hỏi câu hỏi lớn, xa xôi và tốn thì giờ đi tìm câu trả lời. Không thích sự căng thẳng mà thích giải quyết vội vã, chóng vánh, dễ dãi. Không thích sự đa dạng, bất đồng, bất định (uncertainies) mà thích cái gì cũng vào 1 số nhỏ khuôn mẫu nhất định. Không thích cái xáo trộn của vần trắc mà luôn luôn tìm ngay đến cái êm ả của vần bằng. Gãi tai rồi (vần bằng ở chữ 6 câu bát) vẫn chưa đủ đã ngứa, lại phải gãi thêm một cái nữa cho chắc ăn (chữ 8 câu bát). Có thật dân Việt Nam như vậy không? NẾU đã chấp nhận lục bát là quốc hồn quốc túy, thì phải chấp nhận những sự thật kể trên…
… Lục bát thường được coi là quốc hồn quốc túy của Việt Nam, nhưng theo tôi nó tượng trưng và biểu hiện những khuynh hướng bảo thủ của dân tộc. Trong khi các tác giả dân ca đã có nhiều thành công trong việc thăng hoa lục bát thành những bài hát đặc sắc, thì tân nhạc Việt Nam dường như lại thừa hưởng nguyên vẹn những đặc tính kém cỏi của lục bát… với những bài ca ngắn ngủi, cấu trúc không thay đổi (luôn luôn là thể ABA với 4 câu điệu A nhắc lại, 4 câu điệu B, rồi trở lại A), chủ đề cũ kỹ (tình yêu, thiền, chán đời, hoài hương – ở hải ngoại nhớ quê hương đã đành mà ngay ở Việt Nam cũng nhớ!) , kỹ thuật quen thuộc, tiết tấu buồn tẻ không bao giờ thay đổi, âm điệu êm tai dễ dãi (gần như không bao giờ đi ra ngoài tonality), kết thúc vội vã, trở về chủ âm chóng vánh, v.v… Tân nhạc cho tới nay phần lớn là nhạc để ru ngủ, cũng như lục bát phần lớn là thơ để ru ngủ. Với sự tiếp cận thế giới càng ngày càng mạnh mẽ, hy vọng rằng tân nhạc Việt Nam chóng thực sự trưởng thành và vượt qua những nhược điểm này.
Back to mother land, the genius musician Phạm Duy has published a new album named – Ngày trở về – The return day. Participated in performance are hit divas of contemporary Vietnamese music: Mỹ Linh and Thanh Lam. There’ve been other artists among the performing group (Đức Tuấn, Quang Dũng, Hồng Hạnh, Hồ Quỳnh Hương…), but I just mention some main figures here. The others are far from being called (hit) singer (if not to say that they even ruin the songs they perform). (In Vietnamese song music, there’s quite a distinction between song composer and song performer, they are rarely the same person.)
There have been some opinions on the album. No explicit criticism from officials, and in private places, people mention about the album with some joy & eagerness. The composer himself showed some surprising and satisfied attitude toward the singers. But it should be noticed that the great Phạm Duy is always a good businessman (his market-place style makes some people not to love him sometimes). (Last 2005 end, in a ‘symbolic act’, the Sơn Ca communication company had bought the first 10 notes – and only 10 notes: tôi yêu tiếng nước tôi, từ khi mới ra đời – of his song, Tình ca, to use in their product at a price of 100 million VND. Detail is here.)
Back to the music, Tình ca (Love song) may not be among the musician’s most glamorous songs. But from a social point of view, the song is very special in a way that it is statement for Vietnamese identité nationale (national identity). Generations of Vietnameses have grown up with its tune and verse in their soul. The song is quite simple: a pure Vietnamese pentatonic scale, balanced and firm arrangement, and little use of microtone notes, compared to many of his other songs which may get really delicate and complicated, and which require the performer not only of skillful vocal techniques but also deep understanding on Vietnamese traditional tunes.
As pointed out in my previous posts (Microtones and Eastern music part 1, part 2, part 3), the microtonal music is special in a way that it can not be scripted by conventional (Western) musical notation. The vibration, duration and movement in notes & tunes are so subtle and delicate that it would take whole life for one to live in a culture to feel and understand them. Each culture has its own microtones as its fingerprints that characterize it with others. Let “compare” some presentations of this same piece of music, first by Thái Thanh, then by a non-professional singer Lệ Mai, and this final record of Mỹ Linh.
Mỹ Linh outperforms others in term of studio techniques. With excellent harmonization done by Đức Trí, the piece sounds really impressive. While Lệ Mai sang emotionally with a single guitar accompaniment, and Thái Thanh ‘s extreme voice was recorded some 40 years ago on LP 78 vinyl disks. But for one who has enjoyed the old pieces would say: *TOO BAD* upon listening to the new one. Mỹ Linh seems to mimic, with her excellent vocal techniques, some microtonal melody sections that she does not seem to feel and understand. I myself stress heavily on the microtonal notes, which best describe the music identities. There’s some part in the song that tune comes really close to natural speech with all notes of almost the same pitch, where music comes return to resemble mother tongue in a beautiful and splendid contour. Mỹ Linh has missed all those subtleties out of her presentation.
Where have all the microtones gone?
We won’t talk about preserving traditional music here; things move and have to move. The thing is a way of perceiving and conceiving, an ear of music, when even a most recognized singer can’t feel and express, then a whole school of music has extincted and disappeared to nowadays young Vietnameses.
Well, eventually, this big music show… Ngày trở về – The return day, an event I’ve been waiting for years, many years! Putting aside all the debates over the decades, all political and historical odds and ends, then what rest are these splendid melodies, these profound and delicate vibrations. But feel like something has nearly gone forever, it’s late to find a generation who could understand and love their native, natural tunes, their musical heritage!
Ngày trở về, anh bước lê trên quãng đường đê đến bên lũy tre. Nắng vàng hoe, vườn rau trước hè cười đón người về. Mẹ lần mò, ra trước ao, nắm áo người xưa ngỡ trong giấc mơ. Tiếc rằng ta đôi mắt đã loà vì quá đợi chờ…
Ngày trở về, những đoá hoa, thấm thoát mười năm nhớ anh vắng xa. Có nhiều khi đời hoa chóng già vì thiếu mặn mà. Đàn trẻ đùa bên lũ trâu, tiếng hát bình minh thoáng trên bãi dâu. Gió về đâu, còn thương tiếc người giọng hát rầu rầu…
Điểm khác biệt thứ ba là việc chơi các giai điệu mà không có các ký hiệu thời gian. Điều này khiến chúng ta hiểu thêm một nghĩa khác của từ quãng (interval), vì quãng cũng áp dụng cho thời gian. Các quãng thời gian giữa các note là cần thiết để mỗi note có tác dụng của riêng mình. Nhưng khi không có một khung thời gian cố định, thì việc trình diễn một giai điệu cần được cân nhắc và thể nghiệm rất kỹ, một kinh nghiệm để khám phá quyền năng của nhạc cụ và của âm nhạc nó truyền tải.
Không phải là bênh vực cho cái gọi là truyền thống, vì nó là gì thì chưa chắc chúng ta đã biết rõ ràng… nhưng tự phủ nhận những điều mình cảm thấy, tự phủ nhận cách chúng ta tri nhận vấn đề, tự bỏ đi một phần phong phú trong cuộc sống, phải chăng đó là cách mà nhiều người đang làm? Chuyện của Lưu Chính Phong và Khúc Dương trưởng lão, khúc Tiếu ngạo giang hồ là hoàn toàn có thật trên cõi đời này. Bản chất của mọi sự vật là sự dàn trải năng lượng qua rung động trên những phổ tần số.
Chính chúng ta cũng là những tổ hợp của những rung động, tinh hơn hoặc thô hơn như vậy. Và bằng cách lắng nghe các microtone của các octave nội, chúng ta có thể có được kinh nghiệm cảm nhận những mức năng lượng cao hơn và tinh tế hơn, những mức năng lượng làm thành những phần không thể tách rời của chính chúng ta. Và cảm thấy được điều này, chúng ta sẽ hiểu rằng cao hơn (higher) có được bằng cách nhìn vào bên trong (inner). Nhưng chính xác thì, làm sao có thể được như vậy?
Nếu tần số của microtone chỉ cao/thấp hơn chút xíu so với các nốt của octave chứa chúng, thì làm sao chúng có thể giúp ta “chạm” được vào tầng năng lượng cao hơn bên trong chính mình!? Tác giả đã chứng tỏ bản chất của các mức (level) khác nhau có liên hệ với nhau: bản chất của thế giới 48 (nốt) được cấu thành từ các octave nội của thế giới 24, và thế giới này được xây dựng trên các octave nội của thế giới 12… Giai điệu có chứa microtone có 2 mức liên hệ theo cùng cách như 2 lớp thế giới nói trên!
Âm nhạc có microtone cần đến các nốt của octave ngoại, vì microtone chỉ là chính nó trong mối liên hệ với các nốt octave ngoại. Đứng một mình, microtone chỉ là những nốt bình thường, nhưng khi chơi trong ngữ cảnh các nốt octave ngoại, nó có “quyền năng” đạt đến các octave nội. Được gợi ý bởi microtone, người nghe sẽ có thể nối chiếc cầu qua các mức năng lượng bên trong chính họ, và do đó ý thức được sự tồn tại của một mức năng lượng cao hơn và tinh tế hơn ngay bên trong chính mình.
Trong lúc nhiều người hô hào một quan điểm Dĩ Âu vi trung (euro-centric), lấy nhạc cổ điển phương Tây làm chuẩn mực, và khi rất nhiều người vốn dĩ thụ động trong việc tìm hiểu và nghe nhạc, lại dễ bị cảm nhiễm bởi các nguồn nhạc khác, thì làm như vậy khác nào tự phủ định chính những nhạc cảm vốn có của mình. Tác động của các giai điệu có chứa microtone không chỉ phụ thuộc vào việc chơi giai điệu đó với đúng các nhấn nhá cần thiết, mà còn tùy thuộc vào sự tập trung, và chủ đích của người nhạc sĩ.
Nếu chơi không chủ đích thì các microtone nghe rất lạc điệu. Nếu được chơi với toàn bộ chủ ý thì các microtone có tác động hoàn toàn khác. Năng lượng mà các microtone đạt đến nằm trong những rung động tinh tế trên các quảng tám nội của người nghe, nhưng chỉ khi người nghe bị thuyết phục rằng nhạc sĩ đã chơi những microtone đó có chủ ý. Để đạt đến những trải nghiệm này một phần cần có là tài năng của các nhạc sĩ, nhưng phần quan trọng không kém là sự tập trung lắng nghe hoàn toàn của khán giả.
Để có được chất lượng nghe nhạc như vậy, cần nhiều hơn là những kỹ năng trình diễn giỏi, nhạc sĩ phải có mặt ở đó và quan sát hiệu quả trên từng nốt nhạc. Cũng như trong moi việc khác, có nhiều mức độ “chủ đích” khác nhau. Mức độ đầu tiên là bắt chước: chơi lại các giai điệu mà nhạc sĩ đã được nghe suốt cả đời mình, và phần khó khăn là các kỹ thuật, nhất là trên các nhạc cụ microtonal, như là các loại đàn dây không phím. Mức độ thứ hai là mức mong muốn được nghe một microtone nào đó.
Từ việc muốn nghe ai đó chơi đúng một giai điệu đến việc muốn trãi nghiệm một microtone là cả một sự tiến bộ vượt bậc. Khi người nghệ sĩ đạt đến mức độ này, họ hòa điệu, giao thoa với những rung động bên trong của thính giả. Mức độ thứ ba bắt đầu khi nhạc sĩ để hết tâm trí vào việc chơi nhạc. Ở mức độ này, âm nhạc vượt ra khỏi không gian và thời gian. Và liên hệ được giữa các nốt (của các quãng tám) bên trong và bên ngoài (của người nghe) là một điều gì đó vượt ra khỏi các gốc gác âm nhạc.
Tại thời khắc đó, hình hài một con người chơi nhạc biểu diễn liên hệ mọi rung động trong vũ trụ. Để giúp những người đã quen thuộc với truyền thống nhạc phương Tây trải nghiệm điều này (trong đó phải kể đến phần đông chúng ta, vì tuy không phải ai cũng quen thuộc với truyền thống nhạc phương Tây, nhưng rất nhiều người trong chúng ta không còn cảm âm nhạc như cách mà chúng ta “đã được quy định”), cần phải có một số hướng dẫn. Có ba điều khác biệt quan trọng:
Thứ nhất, việc sử dụng có chủ đích các microtone trong các giai điệu đơn âm (monophonic). Thứ hai, các nguyên tắc cấu thành của các giai điệu chuyển tải microtone. Trong âm nhạc truyền thống phương Đông, các giai điệu này thường có dạng các sóng, lên xuống trên thang tần số, và các tần số của các nốt đôi lúc có trật tự và đơn giản, đôi lúc phức tạp và thanh nhã. Dù phức tạp hay hơn giản, chúng vẫn thường là những dạng sóng để trên đó, các microtone có thể thể hiện sự diệu kỳ của mình.
Có những điều từ lâu cảm nhận được mà không biết phải diễn đạt thế nào… đến nay thì mới tập hợp đủ để viết một bài giới thiệu ngắn. Tuy kiến thức nhạc lý ít ỏi, cũng xin phép được mạo muội tóm dịch và chú thích những điều đọc được ở Gurdjieff International Review… Âm thanh phát sinh khi một chất liệu rung động tại một tần số xác định và làm phát sinh các sóng lan truyền trong môi trường dẫn. Quãng (interval): khoảng cách giữa hai tần số, ta ký hiệu là ký hiệu [a, b].
Do tai người nhạy cảm với tỷ lệ giữa các tần số hơn là khoảng cách giữa chúng nên các quãng của âm nhạc được xây dựng dựa trên tỷ lệ b/a: 2/1 : octave, 3/2 : fifth, 4/3 : fourth, 5/4 : major third, 6/5 : minor third, etc… Với cách xây dựng như trên, ta có được các quãng thường dùng nhất trong âm nhạc. Quãng tám (octave): là một quãng đặc biệt, có vai trò như một khung (frame) vì nó có thể được chia thành các quãng nhỏ hơn để chứa các âm giai (scale) khác nhau của các nền văn hóa khác nhau.
Trong truyền thống nhạc phương Tây, âm giai chứa trong octave được chia thành bảy quãng nhỏ hơn, bao gồm 8 note (cũng từ đó mà có tên: quãng tám). Việc chia thành 7 quãng nhỏ dựa trên một tính chất là tính thuận tai (consonance) và nghịch tai (dissonance) hàm ý phản ứng của tai người với một quãng. Có những thực tế vật lý đằng sau kinh nghiệm chủ quan của con người: khi hai dao động có tần số a và b tương tác, có thể sẽ tạo ra một dao động thứ ba có tính dissonant (nghịch tai).
Với octave, sự tương tác đó không tạo ra dao động thứ ba nào. Quãng thuận tai kế đến là quãng năm: loại quãng này sinh ra một ít dao động nghịch tai khi hai nốt tương tác với nhau. Quãng thuận tai kế đến gọi là fourth, chứa nhiều hòa âm nghịch tai hơn, và cứ như thế. Quãng thứ bảy trong dãy (minor seventh), sản sinh nhiều nốt nghịch tai rõ ràng. Tiếp tục đến quãng thứ mười hai (tritone), nghịch tai đến nỗi trong lịch sử âm nhạc Thiên Chúa giáo, nó được gọi bằng cái tên quỷ sứ của âm nhạc.
Phần lớn âm nhạc Tây phương được soạn dùng âm giai 7 nốt. Âm nhạc Đông phương thường có những quãng còn nghịch tai hơn cả tritone và được gọi là microtone, chúng tương ứng với những nốt của quãng tám nội (inner octave). Về quãng tám nội, có thể hình dung như là mỗi một nốt bản thân nó được xem như là một quãng, và được chia thành những quãng nhỏ hơn bên trong chúng. Âm nhạc Đông phương thương đơn âm điệu (monophonic), chỉ sử dụng giai điệu, và do đó có thể gộp các microtone vào dễ dàng.
Âm nhạc Tây phương hầu hết là đa âm điệu (polyphonic), ngoài giai điệu còn sử dụng hợp âm (chord). Nói chung, âm nhạc Tây phương tránh gộp các microtone vào, vì chúng ảnh hưởng đến hợp âm. Còn âm nhạc có chứa microtone thực ra phổ biến toàn thế giới: các giai điệu ngoại lai của âm nhạc phương Tây, các nhạc thổ dân, bản xứ… đều có nhiều cách để truyền tải microtone. Và mỗi nền văn hóa, mỗi truyền thống đều có những microtone riêng như là những dấu lăn tay, điểm chỉ cho nền văn minh của mình.
