Category: Chinese

penicillin

| Categories: Chinese, movies

Cứ hễ phim mà có Trương Tịnh Nghi là mình lại xem :) ! Phim có nhiều sạn, dù diễn xuất theo tôi khá là đạt! Về Penicillin: được tìm ra một cách tình cờ năm 1928 bởi Alexander Fleming, nhà vi sinh vật học người Scotland, được áp dụng chữa bệnh trên người lần đầu năm 1930, nhưng mãi đến 1943 mới sản xuất được ở quy mô lớn và có ứng dụng rộng trong chiến tranh. Cỡ năm 1943, Liên Xô cũng đã có những nghiên cứu, phát hiện về Penicillin nhưng vẫn chưa thể đạt đến quy mô ứng dụng đại trà! Penicillin thật sự là một phát minh vô cùng quan trọng đã làm thay đổi lịch sử! Giải Nobel Y – Sinh năm 1945 đã trao cho Alexander Fleming và hai tác giả khác!

Và năm trước đó, 1944, Fleming đã được phong tước hiệp sĩ – “Sir” như một sự ghi nhận về đóng góp của ông, về vai trò của Penicillin – gần như là loại kháng sinh đầu tiên đã giúp cứu vô số mạng người trong Thế chiến 2! Nên tại thời gian trong phim là năm 1930, địa điểm là Thượng Hải, Trung Hoa dân quốc… thì cơ bản người ta vẫn còn chưa biết Penicillin là cái gì! Xem phim Trung Quốc, nhiều khi ta thấy toát lên cái dáng vẻ “cấp tiến” rất đáng sợ! Thực sự thì văn hóa TQ trên một số mặt là rất “cấp tiến”, nhất là trong các vấn đề quốc kế dân sinh, nhưng dĩ nhiên lịch sử không đơn giản, ngây thơ và hàm hồ như mô tả trong phim ảnh!

trường hận ca, 2

| Categories: Chinese, literature | Tags: ,

Bữa rảnh rỗi nhảy vô hỏi ChatGPT: bài Trường hận ca của Bạch Cư Dị bắt đầu thế này, “Hán hoàng trọng sắc tư khuynh quốc… – Hoàng đế nhà Hán say mê nữ sắc, luôn nghĩ đến giai nhân nghiêng nước nghiêng thành”, vậy cụm từ “Hán hoàng” thực ra là nói về ai!? ChatGPT trả lời : “Hán hoàng” là nói về Đường Minh hoàng, vị hoàng đế thứ 7 đời Đường. Khá là kinh ngạc vì ChatGPT thông minh như vậy, liền hỏi tiếp: nhưng “Hán hoàng” nghĩa đen tức là hoàng đế nhà Hán mà, sao lại nói về hoàng đế nhà Đường được?! ChatGPT liền giải thích loanh quanh: đây là một cách diễn đạt mang tính thi ca, ước lệ, thực chất không đề cập đến Hoàng đế nhà Hán!

Nghĩ kỹ, hóa ra ChatGPT không thông minh đến như thế, nó chỉ lặp lại những gì được nhồi nhét cho mà thôi, thực sự không có chút tìm hiểu hay suy luận nào! Một ví dụ nữa là bài “Yên ca hành” của Cao Thích, mở đầu thế này: “Hán gia yên trần tại đông bắc”, rõ ràng là nói chuyện thời nhà Đường, nhưng mở đầu cứ phải là “Hán hoàng, Hán gia”. Đơn giản là vì Bạch Cư Dị, Cao Thích là quan lại, thần tử của Đường Huyền tông, người đương thời không ai dám nói về “đương kim hoàng đế” một cách trực tiếp thẳng thừng cả, đều phải nói chệch, nói tránh đi! Đây là điều mà ChatGPT không hiểu, nhưng thực ra kiến thức của nó cũng đã hơn rất nhiều người!

trường hận ca, 1

| Categories: Chinese, literature | Tags: ,

Rất lâu về trước, đọc Trường hận ca – Bạch Cư Dị, đến đoạn: Quy lai trì uyển giai y cựu, Thái Dịch phù dung Vị Ương liễu. Phù dung như diện liễu như mi, Đối thử như hà bất lệ thùy… 歸來池苑皆依舊，太液芙蓉未央柳。芙蓉如面柳如眉，對此如何不淚垂。 để ý thấy: “cựu” và “liễu” không được hợp vận cho lắm, còn nếu đọc là “kiệu”, theo cùng một cách như rượu – riệu…

Thì lại rất đúng vần, hợp với “liễu”, từ đó có thể suy ra, ngay từ thời Đường, âm của nó đã là “kiệu”, “riệu”, còn “cựu” và “rượu” có lẽ là âm còn xưa hơn nữa. Đương nhiên, vấn đề ngữ âm không thể chỉ suy luận đơn giản như vậy, nhưng cũng có lý do để tin rằng lối đọc “kiệu, riệu….” không phải là một loại giọng địa phương của VN, mà chính là ảnh hưởng từ TQ!

bát trạo ca

| Categories: boat-related, Chinese, literature | Tags: ,

Facebook nhắc lại ngày này năm trước, chùm thơ “Bát trạo ca” của “Đức Thành thuyền tử” (cái tên này có nghĩa là: người chèo thuyền Đức Thành), thi nhân, thiền sư thời Đường. Đây là một chùm nhiều bài lấy chủ đề sông, nước, thuyền, trăng, câu cá (vì là nhà sư nên ông ta luôn câu bằng lưỡi câu thẳng, nôm na, thực chất chính là… đi cho cá ăn). Các làng chài ven biển miền Trung Việt Nam có lối “Hát bả trạo”, chính là từ chữ “bát trạo” mà ra! Bát trạo ca, tức là bài ca chèo thuyền, chỉ là một trong vô số nội dung của thơ Đường. Nói về các chủ đề của Đường thi…

Đầu tiên là dòng thơ cung đình, toàn những lời chúc tụng, hoa mỹ, sáo rỗng. Đối lập với nó là dòng thơ điền viên, diễn tả niềm vui, sự an lạc của cuộc sống nơi thôn dã. Một dòng nữa tạm gọi là “khuê trung oán”, mô tả nỗi ai oán, sầu não của người phụ nữ chốn khuê phòng khi trượng phu ra trận đã lâu ngày. Dòng mà tôi thích đọc nhất là Biên tái, có nội dung về chiến trận, sa mạc, đời sống nơi biên ải, kiểu như: Chiến sĩ quân tiền bán tử sinh, Mỹ nhân trướng hạ do ca vũ! – Chiến sĩ nơi trận tiền nửa sống nửa chết, Mà dưới trướng, người đẹp vẫn múa hát!

Có dòng thơ hiện thực khốc liệt của Đỗ Phủ, hay lãng mạn cao vời của Lý Bạch, lại có những dòng thơ thể hiện rõ ảnh hưởng của Đạo giáo, Phật giáo như của Vương Duy, Mạnh Hạo Nhiên. Cứ thử đọc thử vài ngàn bài, để thấy cái thế giới tâm hồn, cái kỹ năng sử dụng ngôn từ của người ta phong phú đến cỡ nào, mà đó đã là thời của hơn một ngàn năm ba trăm trước nhé! Có tác giả đã nhận xét về Đường thi: Từ khi nhà Đường dựng nghiệp đến nay, ngữ ngôn ra ngoài trời đất, tư tưởng vượt xa quỷ thần… Không phải là lời của thế gian, thì có thơ Lý Bạch!

Nhiều khi nghĩ mà buồn, có những loại bên trong trống hoác, đến bản thân dốt, kém chỗ nào cũng chưa thể tự nhận thức, không thể tự luận ra được! Lại có những loại ngồi trước TV xem toàn phim Trung Quốc suốt mấy chục năm, ấy thế mà vẫn không học được điều gì! Và cũng có những loại, loay hoay hiểu được một vài câu chữ rồi… mắc cứng luôn vào đó, dùng câu chữ như một loại “bùa chú” để “lòe người” chứ không thực sự lĩnh hội được cái tinh thần, hồn cốt bên trong! Và khổ nỗi, đó chính là những loại vỗ ngực: “ta đây là nhà thơ” các kiểu!

kiểm soát vũ khí

| Categories: Chinese, history, movies | Tags:

Xem phim cổ trang TQ, một vị hoàng đế mặc thường phục vi hành… Trong ảnh có thể thấy mấy người thị vệ cầm đoản đao, dài chưa đến 5 tấc kể cả cán. Nghĩ bụng cẩm y vệ mà không sắm được trường đao cho nó đàng hoàng hay sao!? Nhưng nghĩ lại, đây là thời Tống, vũ khí được kiểm soát chặt chẽ!

Mang trường đao thì khác nào tự để lộ thân phận lính triều đình!? Thời Tống, xã hội dân sự phát triển cao, nhiều quy định kiểm soát vũ khí rõ ràng! Ví dụ quy định dân thường được xài đao dài tới bao nhiêu, quy cách thế nào!? Ấy thế mà thời hiện đại, chờ mãi cũng chưa thấy quy cách nào!

thi ca

| Categories: Chinese, literature | Tags:

Đường thi là một đỉnh cao, cao vời vợi của thi ca cổ điển TQ, sẽ không bao giờ có lại một thời đại mà nhà nhà làm thơ, tạo ra không biết bao nhiêu cách diễn đạt, ý tưởng mới lạ, làm giàu thêm đời sống văn hóa. Sang đến thời Tống, dù văn nhân vẫn tiếp tục làm thơ theo thể Đường luật, họ tiếp tục sáng tạo ra thể loại Tống từ mới, cách diễn đạt uyển chuyển, gần với âm nhạc hơn. Sang đến thời Nguyên, với sự cai trị của đế chế Nguyên Mông, ngôn ngữ có sự thay đổi lớn, dần dần trở thành có 4 âm thay vì 6 âm như trước. Nên rất nhiều thơ làm theo lối Đường luật trở nên… sai âm luật. Dù vẫn tiếp tục làm theo thể Đường thi, Tống từ, nhưng thời Nguyên phát triển mạnh về Nguyên khúc, hình thức hý kịch mang tính âm nhạc sinh động. Sang đến thời Minh, dù vẫn thấy Đường thi, Tống từ, nhưng đời sống tinh thần sang một trang mới, văn xuôi dạng tiểu thuyết phát triển mạnh!

Nên cụ Nguyễn Du mới chuyển thể Kim Vân Kiều truyện thành thể lục bát vốn quen thuộc với người Việt, chứ văn xuôi nhiều chữ như thế, đa số không đọc nổi. Sang đến thời hiện đại, các văn nhân thi thoảng vẫn làm Đường thi, Tống từ, nhưng đó chỉ là sự “hoài cổ” bất chợt, không ai muốn tiếp tục một cái thể loại đã không còn đúng, hay về âm điệu, không có sự mới mẻ trong ý tưởng. Ngay tại TQ, thi ca hiện đại đã như một dòng sông ngừng chảy, chưa biết đi về đâu. So với Hoa ngữ, tiếng Việt vẫn giữ được một lợi thế rõ rệt là còn bảo lưu đủ 5, 6 âm! Nhưng bù lại, sự tìm tòi sáng tạo trong ý tưởng, trong cách diễn đạt thực sự không thể so bì được. Mà nói cho cùng thì, thời thế góp một phần vô cùng quan trọng trong việc việc định hình nên ngôn ngữ thi ca, chỉ có số phận bi thảm như Văn Thiên Tường mới viết lên nổi một bản “Chính khí ca” hùng tráng đến vậy!

Nhân sinh tự cổ thùy vô tử, Lưu thủ đan tâm chiếu hãn thanh, những dòng thơ mà người người, đời đời truyền tụng và ngưỡng vọng, đấy là loại thơ ca được viết ra bằng mồ hôi và máu, so với những kiểu được viết bằng… nước bọt hẳn không cùng một loại! Phải có thời thế đổi thay, lịch sử biến động, phải có cuộc sống phong phú, con người vận động thì mới có cảm hứng và chất liệu cho những loại thơ ca đích thực được. Tại Việt Nam, thơ Mới cũng giống như một buổi hoàng hôn rực rỡ, chính là báo hiệu màn đêm sắp buông xuống! Với những tia nắng cuối ngày: Anh đi đấy, anh về đâu? Cánh buồm nâu, cánh buồm nâu, cánh buồm! (Nguyễn Bính) Về đâu thì chưa biết, nhưng chắc chắn là phải có cách diễn đạt mới lạ cũng như ý tưởng khác biệt. Không thể cứ lặp lại mãi vài câu chữ nghèo nàn trong cái thể lục bát cũ rích rồi vỗ ngực “ta đây nhà thơ” được!

Mà để tạo ra sự khác biệt, cũng có người đã vò đầu, bứt tai, dày vò bản thân để tạo ra câu chữ hiểm hóc, kiểu như Giả Đảo, Lý Hạ, Mạnh Giao thời Đường, tạo ra cả một “trường phái khổ thi”, suốt ngày chỉ vặn vẹo câu chữ! Tuy cũng có người khen ngợi, nhưng toàn là loại thi ca thiếu sức sống, thực chất chính là phản ánh sự đau khổ, ốm yếu, bệnh tật của các tác giả làm ra nó! Ngay ở thời Đường, đã có nhiều dòng thơ và vô số tác giả khác đáng đọc hơn nhiều: Từ khi nhà Đường dựng nghiệp đến nay, ngữ ngôn ra ngoài trời đất, tư tưởng vượt xa quỷ thần… không phải là lời của thế gian, thì có thơ Lý Bạch! Giả, Mạnh so với Lý-trích-tiên như đom đóm với trăng rằm mà thôi. Mà để được như họ Lý, đầu tiên là phải cỡi ngựa, đánh kiếm, chèo thuyền… sống một cuộc đời cho nó đủ đầy ý nghĩa đã! Nôm na, ngắn gọn là cứ tập thể dục đi rồi hẵng nói chuyện thi ca, nhé! :D

từ nguyên: ấn loát

| Categories: Chinese | Tags: , ,

In ấn, đã in sao lại còn ấn? Thực chất “in” là âm hiện đại của “印 – âm Hán Việt: ấn”, cả hai chỉ là một chữ mà thôi. Kỹ thuật in đầu tiên chính là khắc gỗ, về hình thức, không khác gì với ấn – triện, như thế có thể xác định là khi kỹ thuật in truyền vào VN thì âm của nó đã là “in” chứ không còn là “ấn” nữa. Tiếng Việt có rất nhiều trường hợp như thế, chỉ một chữ viết nhưng âm có nhiều hơn một, do du nhập vào VN tại nhiều thời điểm khác nhau!

Còn ấn loát – 印刷, loát là cái bàn chải, động từ nghĩa là lau, xoa… Dùng chữ “ấn loát” vì ngày xưa khi in mộc bản, thạch bản, họ dùng cái bàn chải/cọ lớn để xoa, vỗ lên mặt giấy cho mực ăn đều! Vậy tại sao là “ấn loát” mà không phải là “in loát”!? Hình: lấy từ cuốn “Giới tử viên họa phổ”, một công trình đồ sộ nhiều tập, xuất bản năm 1679, in mộc bản 5 màu, được xem là cẩm nang lý luận và thực hành mà tất cả họa gia (cổ điển) TQ phải học!

sở hữu yếu

| Categories: Chinese, history, movies

Xem phim lịch sử, cổ trang Trung Quốc thấy được vài điều… Điều gì khiến cho triều Thanh trở nên mạnh mẽ, chiếm được “thiên hạ” và hoàn toàn khác biệt so với các triều đại khác của TQ? Nếu chỉ xem lướt lướt các phim thì có vẻ như triều đại phong kiến nào cũng giống nhau! Nhưng thực ra, so với thể chế chính trị cực kỳ hủ bại và tàn ác của triều Minh trước đó, thì triều Thanh “ngoại tộc” thực sự có những yếu tố mới mẻ và lấy được lòng dân! Ít nhất là ở giai đoạn đầu, yếu tố cơ bản khiến Thanh triều khác biệt chính là cái mà tôi gọi là “quyền sở hữu yếu” của nó.

Nhưng như thế nào là “quyền sở hữu yếu”!? Đầu tiên, vì gốc gác là dân tộc du mục, người Mãn không có khái niệm sở hữu đất đai, không phân phong cho ai quyền cai quản đất đai vĩnh viễn. Nên dùng chữ “phong kiến” ở đây chỉ đúng một nữa, vì tuy có “phong vị” nhưng lại không có “kiến địa”. Xã hội Mãn châu nguyên thủy được tổ chức thành các đơn vị cơ bản, một mô hình dân – quân hợp nhất gọi là “Tá lĩnh”, mỗi Tá lĩnh bao gồm khoảng 300 chiến binh cùng với gia đình, vợ con, cha mẹ của họ. Toàn Thanh triều lúc cực thịnh có tổng cộng khoảng 664 Tá lĩnh.

Một người có thể được giao cho quản lý một hoặc nhiều Tá lĩnh, tùy theo địa vị, công trạng, nhưng quyền quản lý này có thể bị thu hồi thông qua quyết định của một hội đồng, hay qua mệnh lệnh trực tiếp từ Khả Hãn. Việc thế tập (cha truyền con nối) là phổ biến, nhưng không phải là hiển nhiên, các thế hệ sau muốn duy trì quyền kiểm soát này thì phải cố gắng tạo dựng công trạng! Như xem trong các phim cổ trang thì các Kỳ nhân đều xưng hô với Kỳ chủ là “nô tài” này nọ, thực chất đó chỉ là khiêm xưng, bản thân Kỳ nhân hoàn toàn không phải là nô tài, nô tì.

Họ là những lương nhân tự do, chỉ bị ràng buộc với Chủ từ qua các quan hệ lao động. Những Kỳ nhân này làm việc cho Chủ tử theo những chế độ lương, thưởng được quy định rõ ràng! Và các Kỳ nhân cũng được luật pháp bảo vệ, Chủ tử không thể giết hại họ tùy ý được! Trong thực tế, điều này hiếm khi xảy ra, và nếu xảy ra thì Chủ tử sẽ bị truy cứu trách nhiệm nghiêm khắc! Như thế, “sở hữu” một Tá lĩnh thực chất không phải là quyền sở hữu đất đai, cũng không phải là quyền sở hữu con người (nông nô, nô lệ), mà gần như chỉ là quyền “quản lý” tài sản và lao động!

Luật pháp Thanh triều quy định phân biệt rõ ràng giữa tài sản riêng và tài sản chung. Như xem trong các phim cung đấu thì khi một phi tần được sủng ái, họ sẽ được ban cho cung điện, châu báu, tài sản, người hầu hạ này nọ. Nhìn thì có vẻ xông xênh, ra ngoài được khiêng kiệu, che lọng, tiền hô hậu ủng, nhưng tất cả những “tài sản” đó đều chỉ là… cho mượn, khi bị giáng vị, thăng vị, huyền vị… thì toàn bộ đều phải trả lại! Thế nên mới có tình huống hoàng đế, vì sủng ái một vị thê tử nào đó, mới xuất tiền túi ra cho riêng, để vị nương nương này có chỗ dựa khi về già!

Quý tộc thế tập thời Thanh, dù vẫn là cha truyền con nối, nhưng đa số là “Thế tập đệ giáng”: qua một đời thì giáng xuống một cấp, như Trấn quốc công thì giáng thành Phụ quốc công, và cứ thế tiếp tục, điều này giúp làm giảm gánh nặng kinh tế xã hội. Vì quyền thừa kế không phải là nguyên vẹn và vĩnh viễn, nên con cháu đời sau vẫn phải cố gắng nếu muốn duy trì gia tộc hưng thịnh! Những điều này dần thay đổi khi Mãn tộc chung sống và bị đồng hóa bởi người Hán, nhưng ít nhất ở giai đoạn đầu, “sở hữu yếu – không có gì là vĩnh viễn” là ưu điểm rất lớn của thể chế!

chính danh

| Categories: Chinese, movies

Mỗi nền văn hóa đều có những mặt mạnh, yếu riêng, những mặt yếu thường khi là dễ thấy, nhưng những mặt mạnh đôi khi lại khó thấy hơn, dù nó… ở ngay trước mắt! Ví như Trung Quốc, từ hàng ngàn năm nay, tính “chính danh” là một yếu tố quan trọng, xuyên suốt. Xem phim cổ trang thấy rất nhiều: tù nhân là phải mặc áo có chữ “tù – 囚“, rõ ràng không sai được, binh lính đương nhiên phải mặc áo có chữ “binh – 兵“, người của nha môn, cơ quan công quyền thì mặc áo có chữ “nha – 衙“. Cảnh sát điều tra, truy nã tội phạm mặc áo có chữ “bộ – 捕” (bộ có nghĩ là truy bắt, như trong “bộ đầu”). Mặc áo có chữ “hà – 河” chính là cơ quan quản lý đường sông, đê điều… Xem phim cổ trang, giai đoạn Thanh triều thì thấy:

Mặc áo có chữ Binh – 兵 tức là lính triều đình, hàng ngũ Bát Kỳ giai đoạn đầu là những chiến binh chuyên nghiệp, thế tập, được tổ chức và trang bị tốt, nhờ sức mạnh đó nên lấy được “thiên hạ”. Nhưng tiếc thay, chưa đến 3 thế hệ chung sống với người Hán, bị đồng hóa đến mức quên luôn Mãn ngữ, và mất luôn sức chiến đấu ban đầu! Dũng – 勇 là thành phần tinh nhuệ, thiện chiến trong số binh, kiểu như đặc nhiệm, đặc công vậy! Tốt – 卒 về danh nghĩa cũng là binh sĩ, nhưng là lính địa phương, thường chỉ tham gia bảo đảm an ninh trật tự, hiếm khi bị điều động cho chiến tranh. Còn Đinh – 丁 đơn giản là thành phần phu phen khuân vác, hỗ trợ chiến đấu, lấy thẳng từ dân lên, không phải là binh sĩ chính thức.

Quan viên các triều Minh, Thanh trên triều phục đều có một hình ô vuông phía trước ngực (gọi là bổ tử – 補子, chữ bổ trong “bổ nhiệm”) thêu nhiều chi tiết trang trí khác nhau nhưng đều có ý nghĩa rất rõ ràng: chim hạc tức là quan văn nhất phẩm, chim trĩ vàng tức là quan văn nhị phẩm, chim công là tam phẩm, thêu hình nhạn (ngỗng trời) là tứ phẩm, v.v… Với quan võ, thay vì các loài chim, ô vuông này thêu các loài thú: kỳ lân tức là nhất phẩm, sư tử là nhị phẩm, báo là tam phẩm, hổ là tứ phẩm, v.v… Còn riêng con rồng (năm móng, bốn móng) thì dành riêng cho các thành viên Hoàng gia! Và ý nghĩa của tính chính danh là như thế: người nào, vật nào, chỗ đó; có trật tự, thứ bậc, có danh phận và trách nhiệm rõ ràng!

sở lai, sở quy

| Categories: Chinese

20 năm trước, tôi có cảm giác rất là không hài lòng mỗi khi có dịp phải đi vào quận 1, không gian trung tâm, văn minh của thành phố, thoang thoảng rất nhiều mùi nước hoa. Tuy vẫn còn là hương thơm “dễ chịu”, nhưng những loại mùi đó hoàn toàn thiếu tự nhiên, giả tạo, diễn đạt một cách nôm na là… hơi bệnh bệnh! 20 năm sau tôi càng sợ hãi hơn nữa mỗi khi phải đi vào quận 1, những loại nước hoa đã trở thành một kiểu “vũ khí”, nồng nặc gây váng óc, khó thở, chứng tỏ sự hiện diện của bản thân một cách thô bỉ!

Từ lâu tôi đã cảm nhận rằng đây không phải là “sở lai”, lại càng không phải là “sở quy” của tôi, cái không gian toàn những loại mùi vô cùng bệnh hoạn ấy, cứ nói thẳng ra là vậy! (Sở lai – 所来 – nơi từ đó ta đến, Sở quy – 所归 – nơi ta sẽ đi về). Sở lai và sở quy thật sự mà tôi mong muốn thực ra chính là “Hải âu phi xứ – 海鸥飞处 – Nơi chim hải âu bay”, mà nói rộng ra thì, cuộc đời con người mà, há cứ phải bó vào một nơi chốn nào đó, nói như Nguyễn Du thì là… “Đông tây nam bắc vô sở y – 东西南北无所依…“

prepaid

| Categories: Chinese

Cafe buổi sáng, có lần tôi hỏi cô nhân viên bán hàng, với tụi em thì hình thức thanh toán nào là nhanh nhất, cô ấy trả lời: tiền mặt! Không khó hiểu vì sao tiền mặt lại là phương thức nhanh chóng, tiện lợi nhất. Đầu tiên là các ứng dụng thanh toán trực tuyến qua ngân hàng quá mất thời gian, lề mề nhiều bước, đăng nhập, mã QR, mã OTP, etc… Còn các loại thẻ thông minh – smart-card hay Apple pay, Garmin pay… thì lại không tương thích với phần cứng, phần mềm thu ngân cũ, cần thêm một bước điền thông tin vào một thiết bị POS ngoại vi khác! Và các loại thẻ này đôi khi vẫn gặp vấn đề với kết nối mạng. Trên nguyên tắc, các loại thẻ thông minh có vẻ như là hình thức thanh toán tiện lợi và khá nhanh chóng. Nhưng trong một số trường hợp vẫn chưa đủ nhanh để đáp ứng nhu cầu thực tế.

Đó là lý do tại sao đến tận ngày nay, tại các nước tiên tiến nhất, đi tàu điện ngầm, đi xe buýt, taxi, đều dùng thẻ trả trước – prepaid! Người dùng mua thẻ rồi nạp trước một số tiền vào đó, mỗi lần dùng phương tiện giao thông là nó trừ tiền trong thẻ. Việc trừ tiền chỉ là thay đổi thông tin cục bộ ghi trên thẻ, không cần phải kết nối mạng, không truy vấn server mất thời gian Có như thế thì mới phục vụ hàng triệu khách đi metro mỗi ngày được, tưởng tượng giờ cao điểm mà mỗi người qua cửa cầm điện thoại trả tiền, mỗi người mất ít nhất 1, 2 phút, chuyện hoàn toàn không khả thi! Nên, với việc chung thì thẻ trả trước giúp tăng tốc độ qua cửa nhiều lần, mà với việc riêng thì thẻ trả trước… không lưu vết di chuyển. Ah, mà VN thì vẫn còn đang dùng vé giấy + tiền mặt mà, không phải lo! :D

unitree

| Categories: Chinese | Tags:

Cứ tưởng tượng dùng con robot như thế này đi giao hàng là hàng triệu shipper sẽ trở thành thất nghiệp, tương lai nhãn tiền, chỉ vài năm nữa thôi, không xa xôi gì! Kế tiếp nữa có thể là các thành phần lái xe, taxi, lao công, bảo vệ và các loại lao động chân tay đơn giản khác!

Khả năng vận động, điều phối động tác phải nói là siêu đẳng, trên đủ loại địa hình đa dạng, phức tạp. Không biết có thể dùng cho chiến tranh, làm robot chiến đấu thay người được chưa, nhưng hỗ trợ tìm kiếm, cứu nạn, trinh sát, tải đạn, tải thương là dư khả năng…

gà và thóc

| Categories: Chinese, technologies | Tags: ,

Nếu nghĩ kỹ sẽ thấy các hệ thống trí tuệ nhân tạo – AI có một khuôn mặt “nhị trùng” ẩn kín đằng sau. Như nhân viên các công ty VN, rồi cả các quan chức chính phủ, vì “trí năng hữu hạn”, nên hở cái gì cũng lên hỏi ChatGPT, khác nào nói cho người ta biết mình đang suy nghĩ, dự tính những gì!? Rồi các bí mật kinh doanh, những kế hoạch hành động, vì “năng lực suy nghĩ có hạn” nên cứ “thoải mái tâm sự” với ChatGPT hết, khác nào vạch áo cho người xem lưng!? Tung hô vạn năng, vạn tuế, không khéo lại là một chiêu bịp, tưởng mình là khách hàng, hóa ra chỉ là món hàng, ai là gà, ai là thóc!? Gì chứ những loại suy nghĩ vấn đề logic nhỏ không được, viết câu đơn giản không thông, “tâm” lúc nào cũng đầy “nhiễu sự”, những loại đó nhiều vô kể, không hiểu giáo dục thế nào lại tạo ra những kiểu như thế!

Bên trong không tự vận động được, nên tự biến mình thành công cụ của AI. Hiện còn quá sớm để nhận định về DeepSeek, mới là một chiêu “nhá hàng”, “ta đây cũng làm được nhé!” Nhưng để đối lại với sự độc quyền, bảo hộ thì cũng chỉ có cách dùng “open source” như thế! Mã nguồn mở, an toàn, giá thành rẻ, những phương thức vô cùng XHCN nhé! Chưa gì Hoa Kỳ đã cấm nhân viên, nhất là ở BQP sử dụng DeepSeek vì lo ngại về “an ninh quốc gia”, hơn ai hết, họ hiểu rõ bản chất loại công cụ đó, vì họ là người nghĩ ra đầu tiên mà! Suy cho cùng, chỉ bằng cách nâng cao năng lực vận động tư duy của bản thân thì mới thoát được những cái bẫy “phản khách vi chủ – 反客为主” như thế!

Từ một góc nhìn sâu xa hơn, diễn đạt theo một cách khá là “Phật giáo”, thì người ta ngộ ra sự thay đổi nhân quả từ trong tính “không”, không ai đi tìm chân lý trong sự “có”, nhất là một cái “có – làm sẵn, ăn ngay” như vậy! :D Về lâu dài, “giá rẻ” sẽ không còn mang hàm nghĩa “chất lượng thấp” nữa, mà sẽ mang ý nghĩa “hiệu quả cao”! Còn các định chế bảo hộ, độc quyền sẽ chết dần vì luôn tìm cách “nâng giá”, và trong cái nỗ lực “làm giá” đó, vô hình chung đánh mất đi tính hiệu quả, nếu không muốn nói, trong nhiều trường hợp là “tạo khống giá trị”, “tạo ra quá nhiều bánh vẽ”. Đương nhiên cái gọi là “giá rẻ” này không phải ai cũng làm được, vẫn phải là “dân trí” cao! Một xã hội vận hành hiệu quả không chỉ dựa trên chất lượng con người, mà sâu xa hơn, là làm sao đào luyện, khống chế được cái “tâm” con người, bằng văn hóa, giáo dục, bằng luật pháp!

Suy cho cùng, với hàng tỷ con người đang sinh sôi, và với tài nguyên ngày càng cạn kiệt, thì ai tối ưu, hiệu quả hơn thì sẽ có cơ hội sinh tồn tốt hơn! Nên một mặt, phương Tây vẫn đang dẫn đầu với xu hướng “tự do, khai phá”, luôn luôn thử nghiệm, tìm kiếm ý tưởng mới của họ! Nhưng mặt khác, việc giải quyết vấn đề sinh kế cho nhiều tỷ con người chen chúc trong cái vòng tròn Valeriepieris đó vẫn phải cần có một cách tiếp cận “down – to – earth”, làm sao thực tế và hiệu quả nhất, chứ ăn “bánh vẽ” mãi thì chỉ có… “cạp đất…”! Và cứ như thế, chỉ đến khi nào xử lý được cái “tâm” của con người thì cuộc cách mạng mới được xem là hoàn tất!

vnexpress.net – Tay chơi lớn trên bàn cờ AI

Quant trading

| Categories: Chinese, technologies, Vietic

Một cái tên nghe có vẻ rất Việt, Lương Văn Phong – Liang Wenfeng, người Quảng Đông, đang tạo ra sự chao đảo nhất định trên thị trường chứng khoán. Ngay từ đầu, tôi đã nhận định cái gọi là “trào lưu AI – trí tuệ nhân tạo” thực chất vẫn có những thuộc tính rõ ràng của sự tuyên truyền, cố tình tạo ra cái ấn tượng rằng: “ta đây có một loại sức mạnh siêu nhiên nhé!!!” Một số bài toán lập trình, tự động hóa đơn giản cũng cố khoác lên mình cái áo AI nhằm gia tăng giá trị. Thế rồi cái AI đó hoành hành, với những dân tộc không có căn cơ suy nghĩ, nó thực sự tạo ra những “cơn sốt”!

Nhưng với những dân tộc có chiều sâu suy nghĩ mà nói, họ thừa hiểu rằng phải đi vào bài toán cụ thể, phải tối ưu hóa sản xuất, phải cải tiến tự động hóa, phải áp dụng AI vào những việc cụ thể. Thằng nào chỉ lu loa cái mồm AI chung chung mà không nói được việc cụ thể gì, thì chính là… bên trong éo có cái gì cả! Như DeepSeek vốn gốc là một công cụ để làm QuantTrading, kinh doanh chứng khoán sử dụng các kỹ thuật “phân tích định lượng”, High – Flyer Quant tăng tài sản được quản lý của mình gấp 10 lần trong 4 năm, một kỷ lục đáng mơ ước với bất kỳ quỹ đầu tư nào!

Đôi khi tôi tự hỏi, cái gì, điều gì hậu thuẫn, tạo tiền đề cho những sự phát triển như vậy!? Là ngôn ngữ, là văn chương, là nền tảng văn hóa, lịch sử!? Là gì thì chưa chắc đã biết rõ được, nhưng đầu tiên chính là văn hóa cộng đồng, phải dẹp các thành phần lưu manh gây bất ổn xã hội, phải dẹp cái tâm lau nhau suốt ngày ghen ăn tức ở, lưu manh lặt vặt đi, thì mới bắt đầu học cái gì đó cho ra hồn được! Còn không thì chỉ có mua gian bán lận, lừa bịp lẫn nhau, bịp quanh hết người này đến người khác, đến khi hết người để bịp rồi thì quay sang bịp ngay chính người trong nhà mà thôi!

vtcnews.vn – CEO bí ẩn của DeepSeek, công ty AI Trung Quốc đang gây sốt toàn cầu

như nguyện

| Categories: Chinese, history, movies, music

Ca khúc: Như nguyện – Vương Phi, nhạc nền của phim “Tôi và cha ông chúng ta” (我和我的父輩 – Ngã hòa ngã đích phụ bối), 2021, phim nặng tính tuyên truyền, thích hay không thì tùy mỗi người. Phim tóm tắt một quá trình kéo dài 3 thế hệ, từ những ngày đầu “chinh chiến sa trường”, cho đến thế hệ con cháu, Trung Quốc chuyển mình từ một nước lạc hậu nhất…

Lên tầm hiện đại, lớn mạnh nhất thế giới! Truyền thông TQ đã bắt đầu dùng chữ “thịnh thế – 盛世“, như xưa từng nói “Khang – Càn thịnh thế”, thời đại thịnh trị của Khang Hy, Càn Long vậy. Không có con đường tắt nào, trừ khi tính cách quyết liệt đến mức điên cuồng như ku Nga, còn không thì “đi tắt, đón đầu” chỉ là ngôn từ của phường cường đạo!

niệm niệm bất vong

| Categories: Chinese, movies, music | Tags:

爱与恨的边际聚与散的别离
问你为何会在意直到现在还惦记
归去你还在我依赖身分开心回来
记得这份爱我们明白这就是爱

每当感觉自己受了伤
不辞而别逃去了远方
躲多久走多远算疗伤
不如回到相爱的地方

没有告别静默的离场
房间冰冷不再有暖阳
多想留住你我的时光
念念不忘等待爱回响

hiệu quả

| Categories: Chinese, Vietic

Facebook nhắc lại ngày này năm trước… lịch sử đã cho thấy có rất nhiều lần, có nhiều quốc gia, sau những giai đoạn thăng trầm, sau những thành công, thất bại, đều tự mình… đóng cửa, úp mặt vô tường mà suy nghĩ, mà tự phản tỉnh, làm sao để cải thiện hiệu quả làm việc, làm sao nâng cao hiệu suất của toàn xã hội, thì mới có thể cạnh tranh được với các nước khác.

Như chính phủ mới của tt. Trump sẽ có Ủy ban hiệu quả chính phủ – Department of Government Efficiency do Elon Musk đứng đầu, lần đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ xuất hiện điều này! Nhưng cạnh tranh về tính hiệu quả với Trung Quốc á, chuyện không dễ dàng như vậy đâu! Cũng trong lúc đó, ở ngay bên cạnh mà éo học được gì, chỉ thấy toàn ăn & phá!

ma tâm

| Categories: Chinese | Tags: ,

Lý Tử Thất trở lại, sau vài năm vắng bóng… Thật ra tôi nghĩ, họ Lý, Sơn Bạch và nhiều người khác nữa đều nằm trong một nỗ lực tuyên truyền văn hóa, khuyến khích người trẻ tìm tòi, rèn luyện bản thân! Những gì họ làm chưa thể gọi là “công phu” được, nhiều cái mới ở mức nhập môn! Nhưng cái chính là khuyến khích đám trẻ làm cái này, chế cái kia, nâng cao hiểu biết và tay nghề! Phần quan trọng của mọi quá trình phát triển con người là yếu tố tâm lý, phải tạo ra một “cảnh nền” nên thơ, một không gian đáng sống, phải tạo ra cảm xúc về cái đẹp để nhẹ bớt quá trình lao động mệt mỏi. Câu chuyện đó, thực đến đâu thì còn tùy nhận định của mỗi người. Nhưng nhìn kỹ lại toàn bộ quá trình, ví dụ như làm “sơn mài”, thực ra đâu có mài sơn, chẳng qua là “mài tâm” – ma tâm – 磨心 mà thôi! Phải dẹp “cái tâm” nhiễu loạn, “cái tôi” lau nhau đi, thì mới học và làm được!

Nếu xét về đỉnh cao tư tưởng, học thuật, khoa học kỹ thuật, Trung Quốc chưa hẳn đã hoàn toàn thuyết phục được người khác, nhưng xét về những phát minh làm thay đổi đời sống dân sinh và biến đổi xã hội thì phương Tây nhiều lần phải… sợ hãi TQ. Karl Marx đã nói về 4 phát minh cổ điển vĩ đại của người TQ: thuốc súng thổi bay giai cấp phong kiến quý tộc ẩn nấp sau những lâu đài kiên cố thời Trung Cổ, la bàn giúp phát triển thuộc địa, kết nối các vùng của thế giới, phát triển thương mại và vận tải, giấy + in ấn giúp cải cách tôn giáo, hình thành nên tầng lớp tri thức, tư sản mới, 4 cái đó gộp lại tạo nên giai đoạn Phục Hưng ở châu Âu và Cách mạng tư sản dân quyền! Ngoài ra còn có 3 cái nữa giúp trực tiếp tạo nên Cách mạng công nghiệp: trà, gốm sứ và tơ lụa, như đã đề cập đến trong một bài viết trước ở đây, và cả 3 cái đó, một lần nữa, lại cũng đến từ TQ.

Rồi một hai ba năm,
Danh thành, anh trở lại.
Với em, anh chăn tằm,
Với em, anh dệt vải.
Anh và em sẽ sống,
Trong một mái nhà tranh.
Lấy trúc thưa làm cổng,
Lấy tơ liễu làm mành!

hình danh – 形名

| Categories: Chinese, social-media, Vietic | Tags: , ,

Còn nhớ suốt 12 năm phổ thông, tôi chưa bao giờ đi học thêm bất kỳ môn gì, nói cho đúng thì vẫn có đi học thêm một vài tuần nhưng đó là kiểu ham vui đua đòi với bạn bè mà thôi! Vì thầy cô thương nên không đì, hay vì mình thuộc dạng cũng hơi thông minh, lại rất cứng đầu, nên có muốn đì cũng hơi khó! Và thế là cả một cái thời tuổi thơ được cái tự do, thích học bao nhiêu thì học không cưỡng ép. Và vì hầu như không bao giờ bị bắt trả bài nên dần thành thói quen, về nhà là vất hết, không ôn bài, không làm bài tập! Chuẩn bị cho ĐH: không giải bộ đề, không luyện thi, tới đâu thì tới. Và cũng trong 20 năm đầu đời đó, vì nhà tôi đa số làm nghề Y, con cháu dâu rể trong nhà hơn 30 người làm Bác sĩ đủ các chuyên ngành nên chuyện đau ốm cũng hiếm khi phải lo nghĩ tới. Từ đó nói tới “chính danh”, chỉ một từ đơn giản như vậy nhưng có nhiều cấp độ hiểu nông cạn khác nhau, không phải chỉ có “đúng tên trên giấy tờ”.

Như khi TQ dẹp nạn dạy thêm, báo chí VN bắt đầu rền rỉ, than thân trách phận: “Ôi sao lại thế, không làm như thế được đâu!” Chúng ta sống trong sự “loạn lạc” đã lâu đến mức không còn dám nghĩ đến những điều đúng đắn nữa! Trở lại với “chính danh”, nó có nhiều tầng ngữ nghĩa sâu xa hơn, TQ họ dám đặt mọi sự vật, sự việc về đúng chỗ của nó: nếu còn phải đi học thêm tức là nhà trường chưa làm tròn bổn phận, nếu phải đi phòng mạch riêng của BS tức là bệnh viện chưa làm tròn chức năng, cái “danh” của trường là dạy học, cái “danh” của bệnh viện là chữa trị! Phải dẹp cái nạn “chân trong, chân ngoài”, chỉ một người nhưng có 2, 3 vai diễn khác nhau! Và không phải chỉ có Y tế & Giáo dục đâu, mà toàn xã hội đều như thế, ai cũng có 2, 3 khuôn mặt, chạy sô khắp nơi, ai cũng giả trá, giả cách, luôn tìm cách “léo lận” ngôn từ, ai cũng “hồn Trương Ba, da hàng thịt”! Nên những chuyện khác cũng là nhân quả hiển nhiên thôi!

vietnamnet.vn – Trung Quốc làm gì để ‘xóa sổ’ ngành công nghiệp tỷ đô dạy thêm, học thêm?

trà mã cổ đạo

| Categories: Chinese, history, movies

Trong Minh Lan Truyện, Thịnh lão thái thái có một câu thoại: ở đời nếu chỉ nói đằng mồm mà được, thì Yên Vân thập lục châu đã lấy lại được lâu rồi! Yên Vân thập lục châu – Mười sáu châu Yên Vân là vùng đất rộng lớn, ngày nay thuộc các tỉnh Hà Bắc, Sơn Tây và một phần Nội Mông, đất đã mất từ cuối thời Đường, các triều Tống, Minh nhiều lần tìm cách lấy lại nhưng chưa bao giờ thành công. Không chỉ có tài nguyên phong phú, đây còn là vùng thảo nguyên rộng lớn, cần thiết để nuôi ngựa, mà ngựa là phần vô cùng quan trọng của quân đội, xuyên suốt lịch sử, chưa bao giờ TQ có đủ lực lượng kỵ binh để đối chọi lại với các bộ tộc phương Bắc. Nên một trong những mối quan tâm hàng đầu của các triều đại TQ là… ngựa!

Ngựa Trung Nguyên vừa thiếu lại vừa yếu, chỉ những giống ngựa sinh tồn trong môi trường khắc nghiệt mới mạnh mẽ, lì lợm, mới sử dụng được trong chiến tranh! Để có được ngựa tốt, họ mua bán trao đổi với Tây Tạng! Tây Tạng là vùng cao nguyên, khí hậu lạnh giá, khắc nghiệt, không trồng được rau quả, mà dân thì sống theo lối du mục, khẩu phần ăn bao gồm thịt, sữa là chủ yếu nên thiếu rau nghiêm trọng, từ chuyện thiếu rau đâm ra… nghiện trà, vì trà bổ sung một lượng vitamin đáng kể! Nắm được điều đó, người TQ đem trà đổi ngựa, tạo nên mạng lưới đường sá giao thương kéo dài hàng ngàn cây số! Từ xưa, họ đã viết nhiều cuốn sách khảo cứu, chỉ chuyên về đề tài thương mại Trà – Mã, làm sao đổi trà lấy ngựa!