sailors’ soap

Lảm nhảm về “khoa học thường thức”… Mấy năm gần đây ở VN rộ lên phong trào tự làm xà phòng để dùng ở nhà, cơ bản là quy trình thuỷ phân các chất béo (dầu ăn đã qua sử dụng, dầu dừa…) bằng kiềm – xút, thường dùng nhất là Natri hydroxide – NaOH! Nhưng từ hàng ngàn năm trước, khi chưa chế tạo được NaOH, từ Lưỡng Hà cho đến Trung Quốc, người ta đều sản xuất xà phòng với Kali hydroxide – KOH, từ chất béo (dầu olive, mỡ lợn…) trộn với vôi tôi và tro than từ gỗ.

Ca(OH)2 + K2CO3 → CaCO3 + KOH. Trong tro than gỗ có nhiều K2CO3, phản ứng với vôi tôi Ca(OH)2 tạo nên KOH! Thời hiện đại, NaOH được dùng vì nó rẻ hơn mà thôi, còn các loại xà – phòng từ xa xưa đều dùng Kali hydroxide – KOH. So với NaOH, KOH cho ra loại xà phòng mềm hơn (đôi khi còn có dạng chất lỏng), có tính tẩy rửa và sát khuẩn mạnh hơn, tan mạnh cả trong nước muối (vì muối là NaCl), nên còn được gọi là Saltwater soap, sailors’ soap, vì dùng tốt cả trong nước biển.

Valeriepieris circle

Đây gọi là vòng tròn Valeriepieris, lấy tâm là Việt Nam, vẽ đường tròn bán kính 4000km, hơn nửa dân số toàn cầu, khoảng 4.3 tỷ dân trên tổng số 8 tỷ, là sống trong cái vòng tròn nhỏ xíu chỉ chiếm chừng 6.7% diện tích quả đất đó! Haiza, rồi lại xây nhà hộp diêm, xếp chặt như sardine trong hộp! Ở đây đất chật người đông, Thạch Sanh thì ít, Lý Thông lại nhiều, tài nguyên cạn kiệt, giẫm đạp lên nhau mà sống, rồi lại đẻ ra đủ thứ vấn nạn môi trường và tệ nạn xã hội…

my patents

Lảm nhảm cuối tuần, suy nghĩ miên man về nghề nghiệp! 8 năm trước, tôi là tác giả, đồng đứng tên đăng ký cái “patent” – bằng phát minh sáng chế này tại Mỹ. Patent đã được cấp (approved), không phải “pending” hay “reviewing” nhé! Một đống công thức toán (xem hình) là chụp từ bản viết tay của tôi ra. Patent này chỉ có tính “defensive” chứ không phải “offensive”, mục đích là để tự bảo vệ sản phẩm do mình làm ra.

Tôi vẫn còn 1 cái patent nữa đang pending, chưa approved! Từ xưa đến giờ vẫn cho là “đầu tiên” không cần phải… “tiền đâu”, nhưng đúng là từ đó đến giờ vẫn tự hỏi… “tiền đâu”! Ý tưởng thì không thiếu, trong đầu tôi suy nghĩ không thiếu chuyện có thể đăng ký thành “patent”, nhưng có thể đăng ký thành công, và tạo thành giá trị thật hay không lại là một chuyện khác, vẫn còn phụ thuộc rất nhiều yếu tố!

vịnh lan hạ

Lúc mình ở đó, đã nghe thằng chủ tàu càm ràm rằng: làm éo có cái gì gọi là “vịnh Lan Hạ”, về mặt địa lý thì chỉ có duy nhất một vịnh Hạ Long mà thôi, nhưng bên phía thành phố Hạ Long thì gọi là vịnh Hạ Long, bên phía thành phố Hải Phòng thì gọi là… “vịnh Lan Hạ”, cố tình “ngăn sông cấm chợ” hay là “chiêu thức marketing”, cố bịa ra một cái không có thật!

Nhưng cái tính cục bộ, địa phương thì rất thật, thật đến mức tự gây ra đủ thứ phiền nhiễu và thiệt hại… Nên chưa bao giờ hết ngạc nhiên với kiểu cách, tâm tính của người Việt, họ có thể lảm nhảm suốt đời về những cái tưởng tượng, bịa đặt, không thật, và họ sẽ cứ mãi “diễn”, cố sống cố chết bám vào cái “vai” của mình như thế!!!

kerning

Haiza, Tết nhất… cũng phải mua sắm tí chút cho có không khí ba ngày xuân! Bước chân vào cửa hàng, đập ngay vào mắt là dòng chữ, để ý chữ “V” và chữ “I” (trong từ “Việt”) xa nhau một cách bất thường, đây là lỗi “kerning” trong “typography”! Mắc bệnh nghề nghiệp mà, đến một dòng chữ viết cho đẹp còn không làm được, thời trang cái gì, quay lưng đi về!

var

Một mùa World Cup hấp dẫn đã qua đi, lịch sử đi một vòng lớn 3 giáp để đưa Argentina vô địch trở lại! Ai còn nhớ Mehico 86, mùa bóng của Maradona, say mê đến độ đám con nít xóm tôi đặt thành lời hát nghêu ngao: Mehico 86 vừa chấm dứt xong, Đội Argentina thành công, Em có biết không?… Lúc đó, phát thanh viên truyền hình vẫn phát âm theo kiểu Liên Xô: Mê-hi-cô thay vì Mê-xi-cô, Ác-hen-ti-na thay vì Ác-gen-ti-na!

Mùa World Cup này, dù chỉ coi được vài trận cuối, nhưng toàn là những trận siêu hay! Nói gì thì nói, công nghệ trợ giúp trọng tài đưa ra những quyết định không cảm tính giống con người, nhưng lại vô cùng… chính xác! Như ngày xưa, anh em xem bóng đá hay nói đùa: Ronaldo (R9, Brazil, biệt danh “Rô-vẩu”) bị bắt việt vị chính vì cái miệng hô của mình, nếu anh ta móm đi chỉ vài milimet thì đã không việt vị! Ngày nay, thực tế… đúng là như thế!

foam

Foam – nôm na hay gọi là xốp, thực ra có muôn ngàn chủng loại khác nhau, từ những loại fire – proof (chống cháy hoàn toàn, dùng đèn khò cũng không cháy) cho đến fire – retardant (bén cháy, nhưng không cháy lan và tự tắt), như trong thử nghiệm dưới đây… những loại này đã có từ lâu! Chẳng qua là không bắt buộc thành quy chuẩn mà thôi!

Mấy lần đi chợ Kim Biên mua “foam” đúng nghĩa là khổ sở trần ai, dùng tiếng Anh không hiểu, dùng công thức hoá học cũng không hiểu, mà tiếng Việt thì không có từ, mà mã chủng loại hàng thì cũng không có nốt! Có nhiều thứ không thể chỉ đưa cái hình mà chọn đúng được, nhìn hình thì đều giống hệt nhau, chỉ qua lửa rồi mới biết khác thế nào!

isometric

Ngồi nhìn 18.5 tỷ này mãi thôi, cô gái đang làm thơ, trang giấy cho thấy 2 chữ: 春日 – xuân nhật. Nhìn thì là phép chiếu “isometric” (tiếng Việt: đẳng cấu), một kiểu chiếu song song điển hình của hội hoạ cổ truyền Trung Quốc, không phải phép chiếu phối cảnh (perspective projection) thường thấy của hội hoạ hiện đại.

Vấn đề mãi không giải đáp được là khuôn mặt bầu bỉnh của cô gái, đúng thực như thế, hay là kết quả hiển nhiên của phép chiếu!? Chính vì không thể lý giải nên… khán giả phải dùng sự tưởng tượng của mình để “transform” – ánh xạ khuôn mặt cô gái về không gian “thực”! Riêng tôi thì cứ cho rằng đó là không gian phối cảnh!

thiên văn

Dạo này suốt ngày… dưới xem thiên văn, trên nhìn địa lý thôi! Trời SG ô nhiễm, nhưng những chùm sao chủ yếu vẫn quan sát được, trong ảnh là Polaris, gần như chính Bắc và Southern Cross – Chữ thập phương Nam, VN tuy ở Bắc bán cầu nhưng do gần xích đạo nên vẫn thấy được!

Thời buổi công nghệ, dùng app này hướng lên trời, trỏ vào đâu là nó sẽ tự động xác định các ngôi sao, các hành tinh ở đó! Sau này con cháu chúng ta sẽ hoài niệm một thời đã là quá khứ hoàn thành, một thời tiền công nghiệp, đêm đêm nằm trên mái nhà đếm sao mà có cảm giác say, hoa mắt…

hoa gạo

Hoa gạo nở đỏ trời, một cảnh tượng rất tiêu biểu của nông thôn Bắc bộ, bắc Trung bộ… nhưng ít người biết, Sài Gòn cũng có khá nhiều hoa gạo, nhưng khác với miền Bắc, cây không rụng lá khi ra hoa, và thường không ra quá nhiều hoa! Tôi đạp xe nhiều như thế, nên vẫn nhớ, góc này, góc kia, thỉnh thoảng vẫn thấy có một vài cây!

quả vả

Loại đặc sản chỉ có trong một vùng tương đối hẹp, ít người biết, ngày xưa được xem là món ăn quý, khó tìm, cả tuổi thơ tôi chắc được ăn không quá 5 lần, giờ chắc đã trồng đại trà! Thường trộn làm gỏi, trái vả giống trái sung nhưng to hơn, gần bằng quả quýt!

nắng chiều rực rỡ

Một đôi lần, đi dã ngoại, bạn tôi hay than phiền: sao cảnh mình chứng kiến nó đẹp thế, nó sinh động như thế, mà chụp về post lên Face lại thấy cũng bình thường, thiên hạ chẳng ai thấy đẹp!? Quan tâm ảnh đẹp làm gì, ảnh ọt thì nó chỉ tới như thế thôi! Mình đâu có phải nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp, mà cũng không có rảnh để làm chuyện đó!

Và có những người chỉ sống trong “thế giới phẳng 2D” nên họ chỉ thấy như thế! Họ đâu có ở ngay tại đây, ngay lúc này, trong thế giới n-D, hàng ngàn chiều – kích khác nhau, nhìn thấy chiều sâu của cảnh vật, cảm nhận, sờ mó, nghe, ngửi… Đã bảo là: trăm nghe không bằng một thấy, trăm thấy không bằng một sờ, trăm sờ không bằng một… đã bảo rồi mà ko tin!

Cardan grille

Lưới Các-đăng, Cardan grille: Trò chơi thời cấp 2, học lóm được từ một cuốn sách Toán học vui nào đó quên mất, là kiểu mã hoá “đơn giản” mà tôi và mấy thằng bạn hay viết / gởi cho nhau, cách thức hoạt động như sau: lấy một miếng bìa (vuông), kẻ lưới 8×8, 10×10, hay kích thước tuỳ ý đục một số lỗ trên miếng bìa. Thông điệp được viết vào các ô đục lỗ, mỗi ô một chữ cái, khi đã hết ô thì xoay miếng bìa 90 độ và tiếp tục viết vào, cứ như thế, xoay tiếp 90 độ, 180, 270 độ. Nếu kích thước miếng bìa là 16×16 thì khoá mã hoá có chiều dài xấp xỉ 16×16/4=64 bit, hơi yếu theo quan điểm của Computer Science hiện đại. Haiza, nghĩ lại, tất cả những gì tôi học khi nhỏ… đều mang 1 cái não trạng, tư duy thời chiến!

Dù các thông tin chưa giải mật, nhưng có bằng chứng để nghĩ rằng, quân đội VN trong chiến tranh, vì thiếu các phương tiện điện tử tính toán tinh vi, hiện đại, đã sử dụng phương pháp mã hoá “đơn giản, căn bản nhất”: OTP – one time pad. Như chúng ta biết, phương pháp mã hóa dùng khóa ngẫu nhiên có chiều dài bằng văn bản – OTP đã được Vladimir Kotelnikov (LX – 1941) và Claude Shannon (Mỹ – 1945), độc lập với nhau, chứng minh toán học là an toàn tuyệt đối, không thể giải mã!

kerosene stove

Những năm đầu 8x vẫn còn là bếp củi, giữa 80 bắt đầu xài bếp dầu, sang 90 mới có bếp ga, một thời người ta gọi là “chất đốt”. Bếp dầu nó có cái mùi đặc trưng, ngửi biết ngay, hàng ngày cứ đầu giờ trưa, cuối giờ chiều là lại ngửi thấy cái mùi ấy, riết nó thành cái “phản xạ có điều kiện”.

Vingt ans après – 20 năm sau. một lần lang thang trên đường phố Sài Gòn, lại tình cờ ngửi thấy cái mùi bếp dầu nhà ai đó, thế là cái “phản xạ có điều kiện” kia nó tự động kích hoạt: cảm giác đói !!! Cái cảm giác đói bụng “kinh niên” của 20 năm trước, cứ mỗi lần ngửi thấy cái mùi bếp dầu ấy!

gs đặng đình áng

Tôi có số được gặp nhiều nhân vật hàn lâm tầm cỡ, nhưng không học hỏi được gì nhiều, bản tính ngu muội, cứng đầu, lại thêm tuổi trẻ nông cạn… nên thôi, đành vậy! Thầy của tôi, dù chỉ học với ông khoảng một năm ĐH. Nhiều người biết thầy Đặng Đình Áng là một trong những GS Toán hàng đầu VN, ông còn là chú ruột của nghệ sĩ piano Đặng Thái Sơn, cả một gia đình, một dòng họ tài hoa! RIP!

internet memes

Ngày càng thấy hơi là lạ khi trên MXH, giới trẻ xài meme một cách tràn lan, vô tội vạ. Nhưng suy nghĩ kỹ, thấy nó đánh vào một nhu cầu căn bản của con người. Một bức ảnh nhỏ, đi kèm dòng “caption” hay “text” ngắn thể hiện ý kiến, quan điểm, bình luận hay thái độ. Nó đánh vào “tâm thức” muốn làm “phóng viên” của những cư dân mạng, muốn được có “quan điểm, ý kiến” một cách nhanh chóng.

Chuyện ảnh và ghi chú chẳng có gì mới. Từ hơn 50 năm trước, đã có chuyện cùng một bức ảnh nhưng có 2 tựa đề khác nhau, phía Mỹ ghi: lính Mỹ bảo vệ người dân dưới làn đạn VC, phía Mặt trận giải phóng thì ghi: quân Mỹ dùng thường dân làm lá chắn đạn sống Thế rồi nó phát triển thành nhiều dạng, người ta làm ra cả “thư viện” các meme khác nhau để “người dùng” khi cần cứ lựa một cái có sẵn để mà “có ý kiến”.

Dùng mì ăn liền nhiều quá chắc chắn không có lợi cho sức khoẻ, huống hồ nhiều sự việc căn nguyên sâu xa, không phải trong một câu mà nói hết được. Xét lại mình, cũng có xài meme chứ không phải là không, nhưng xài một cách hạn chế, có chọn lọc. Meme luôn tự mình nghĩ ra, không đi copy của người khác, meme là do tự mình viết lên, chứ không xài đồ có sẵn. Đầu năm, làm một cái meme chúc mừng năm mới!

王涯 – 送春词

日日人空老
年年春更歸
相歡有尊酒
不用惜花飛

the fcking forty

Suy nghĩ linh tinh, vẩn vơ những ngày cuối năm… Đã bao lần giữa đêm khuya, từ trong cơn mơ choàng tỉnh giấc, toát mồ hôi lạnh vì sợ, một nỗi sợ hãi vô hình, sợ lặp lại chính mình, sợ sống mòn, nỗi sợ bóng ma số phận… Đã chính thức bước qua tuổi… “the fcking forty”…

copyscope

Nhân sự kiện nhật thực trưa nay, lúc 12h… một chút thông tin về kính thiên văn để các ông bố có thể tự làm cho con chơi. Mười mấy năm trước, tui có tự chế một cái kính thiên văn, gọi là “copyscope” vì vật kính (objective lens), bộ phận quan trọng nhất, làm từ thấu kính của máy photocopy. Lê la mấy buổi ở đường Trần Hưng Đạo (đối diện trụ sở bộ CA) khu ngày xưa bán / sửa máy photo mới / cũ. Máy photo về nguyên tắc chính là một cái máy chụp ảnh, thấu kính của nó rất tốt, lúc đó bán rẻ như cho, 50 ~ 100K một cái. Thị kính (eyepiece) khó hơn chút, lục tung các nhà sách, các nơi bán dụng cụ HS, các cửa hàng y tế nhãn khoa… để tìm mua loại 1 bộ 2, 3 cái có tiêu cự phù hợp. Thân kính là ống nhựa PVC lồng vào nhau, có thể mua một cái webcam, lột phần vỏ, lấy cảm biến gắn vào copyscope ở khoảng cách phù hợp, kết nối với máy tính qua cổng USB, như thế có thể quan sát rất tiện lợi, to và rõ trên màn hình.

Một cái kính thiên văn đơn giản kiểu Galileo, “xịn” hơn phần lớn các loại phổ thông bán trên thị trường. Tiếc là hồi đó, kỹ năng cơ khí của mình có hạn, nên phần chỉnh 2 ống PVC chạy tới lui để thay đổi tiêu cự không được tốt lắm. Nếu tay nghề tốt, hoàn toàn có thể làm ra một cái kính thiên văn đủ xịn để quan sát Mặt trăng và các hành tinh khác trong Thái Dương hệ. Còn khi không dùng làm kính thiên văn thì vẫn có thể dùng làm một cái “siêu viễn vọng kính”, độ phóng đại khoảng 12 ~ 24x! Dĩ nhiên nên đọc chút về lý thuyết, các thể loại Newtonian, Galilean, Keplerian, etc… ôn lại kiến thức vật lý cấp 2 một chút về cách tính tiêu cự của các loại thấu kính… để có thể chế tạo 1 cái copyscope hoạt động tốt! Quan trọng là phần cơ khí, tinh chỉnh tiêu cự, hoặc tốt hơn nữa, cơ chế “giá” kính, làm sao để có thể tự động dõi theo một thiên thể một thời gian dọc theo “mặt phẳng hoàng đạo” của nó!

chảy đi sông ơi – 1

Chảy đi sông ơi, Băn khoăn làm gì? Em thì nông nổi, Anh thì mê mãi. Anh đi tìm gì? Lòng đời đen bạc, Mỹ nhân già đi. Lời ai than thở, Thoảng trong gió chiều. Anh hùng cười gượng, Nét buồn cô liêu…