voiliers d’indochine, 1

Monsieur Piétri was Director of Fisheries of Colonial French Indochina (Vietnamese: Giám đốc nha ngư nghiệp Đông Dương), his career may had taken him to many watery parts of Vietnam, but only his passion for boat and sailing that resulted in Voiliers d’Indochine (Sailboats of Indochina), a book he’d spent many years working on, in the 30s the previous century, first published in Saigon, 1943, two decades ahead of The Junk Blue Book. I was reading it through an English translation of The Vietnam wooden boat Foundation, and its foreword: dedicate to Mr. J B Pietri in recognition of his passion to accurately record the creativity and ingenuity of the Vietnamese people in the building of unique wooden boats…

garmin, 1

Beau le bateau, dansant sur les vagues,
Ivre de vie, d’amour et de vent.
Belle la chanson naissante des vagues,
Abandonnée au sable blanc!

Pros: ruggedised, water – proof (to IPX – 7 standard only), good battery life (uses 2 AA batteries, I can usually make 4, 5 paddling “sorties” before having to recharge), good display (clearly visible under sunlight with low – LCD – backlight setting), doesn’t depend on cellular network to function like a cellphone, could use both GPS (US) and GLONASS (Russia) satellites’ signal, good 3D – stabilized digital compass to show directions (very useful for navigating even on rivers.

Sometimes, the river is so wide that I can hardly find correct heading based solely on its 2 banks’ landmarks), large internal storage space plus the ability to add an external memory card to store more maps. Cons: the Garmin’s default map is very vague on Vietnam’s territories, next to unusable, GUI responsiveness is slow compared to a smartphone’s standard. Most importantly, correct and content – rich maps are very much demanded:

General map

I’ve replaced my Garmin’s default map by Open Street Map, which is much better. However, Open Street Map, and even Google Map, are somewhat outdated for many parts of Vietnam. I’ve found out some places which are not right, even in the very vicinity of Saigon.

Topographic map

Thanks to NASA’s satellite image projects, the topographical information is now available publicly for most part of the globe, in high resolution. I’ve found these data built – in into Open Street Map already, so “the contours” are available on my Garmin.

Hydrographic map

I’ve long been collecting hydrography data, but there’s very few of them for Vietnamese water, and most are for blue – water regions, not the brown – water. Also, I’m still seeking a way to convert those data into Garmin map format to make them usable.

Tidal charts

Garmin supports displaying tidal information (given it is in the map), but unfortunately, those information for Vietnamese water is virtually zero. For me, this is currently the most important issue. Southern VN belongs to an area with complex mix of diurnal and semi – diurnal tides (Vietnamese: nhật triều & bán nhật triều). The highs and lows of tide within a single day can differ by 2 ~ 4 meters or more, which could make paddling very difficult, or even impractical at times (e.g: spring tide at new moon phase). For now, I consult this tides4fishing.com website to do the planning prior to going to the fields.

⓵⏎ From iPhone – 4S onward, Apple includes a GLONASS receiver into its hardwares, this explains the exceptional positioning performance of the devices. In term of precision, GLONASS is better than GPS at higher latitudes, but slightly behind GPS elsewhere. The use of both systems greatly extend signal coverage: GPS alone has 31 satellites, a receiver working with both GPS and GLONASS will have support from a total number of 55 (31 + 24) satellites, which improves signal fixing time, improves tracking performance and even precision would also receive a boost.




non, chéri

Non chéri, non chéri, tu n’aurais pas dû partir ce soir. Non chéri, tu rêves de folies, tu as brisé tout ce que nous avions bâti. Ma première nuit sans toi, ma première nuit sans joie, sans toi, mon amour. J’entends les pas dans l’escalier, mais ils ne s’arrêtent pas ici. Et quand le silence soudain revient, j’ai si peur qu’entre nous, ce soit la fin de tout. J’ai même perdu confiance en moi, oui, je t’imagine dans d’autres bras qui, t’emporteront loin de moi, et de notre idylle.

Non chéri, non chéri, tu n’aurais pas dû partir ce soir. Non chéri, dans l’espace d’une nuit, tu as détruit tout ce qui nous avait uni. Ma première nuit sans toi, ma première nuit sans joie, sans toi, mon amour. Je vais je viens seule dans la maison, où chaque objet me parle de toi. Hier on était là tous les deux, et en quelques heures l’avenir me fait peur. Pourtant j’espère que tu reviendras qu’avant le matin tu rentreras, j’essaierai de ne pas te montrer toute ma peine.

Non chéri, non chéri, tu n’aurais pas dû partir ce soir. Ma première nuit sans toi, ma première nuit sans toi, sans toi mon amour!

femme d’aujourd’hui

Toi le symbole de toutes nos libertés,
Tu es la terre qui cherche sa vérité,
Détruisant des montagnes de tradition,
Tu reproposes une nouvelle version.

Femme sous le drapeau de ses rêves, crie son nom, retire ses chaînes. Femme qui se soutient différente, que d’espoir sur la balance. Tu étouffes dans l’île de tes faiblesses, peur de ces blessures qui restent. Toi le symbole de toutes nos libertés, tu es la terre qui cherche sa vérité. Une femme d’aujourd’hui, une femme d’aujourd’hui. Détruisant des montagnes de tradition, tu reproposes une nouvelle version. Une femme d’aujourd’hui, une femme d’aujourd’hui.

Nuối tiếc — Ý Lan 

Femme, une force qui vibre dans l’espace, tu es la passion sans arme. Femme, complice intime ou guerrière, un voile tâché de mystère. Toi le symbole de toutes nos libertés, tu es la terre qui cherche sa vérité. Une femme d’aujourd’hui, une femme d’aujourd’hui. Détruisant des montagnes de tradition, tu reproposes une nouvelle version. Une femme d’aujourd’hui, une femme d’aujourd’hui.

je ne pourrais jamais t’oublier

Bên thành rượu tiễn;
Buổi chia bào bịn rịn những ai ai.
Khách ra đi nao nức bốn phương trời,
Người ở lại luống ngậm ngùi năm tháng cũ.

Tiens, bonjour, comment vas — tu, dis — moi? Dis, te souviens — tu encore de moi? Moi, il m’arrive souvent de penser à toi. Mais à part ça, comment ça va? Toi, vraiment tu n’as pas trop changé. Moi, tu sais, j’ai beaucoup voyagé. Oui en effet, j’ai découvert d’autres pays. Et toi, qu’as — tu fait de ta vie?

Je parle trop, tu es pressé, je ne voudrais pas te déranger. Si j’en dis trop, c’est pour t’aider, à retrouver le temps passé.

Je ne pourrais jamais t'oublier - Nicoletta 
Mưa trên biển vắng - Ngọc Lan 

Est — il vrai qu’elle me ressemble un peu? On dit qu’elle a aussi les yeux bleus. Es — tu certain d’être plus heureux maintenant? Moi, je t’aime, je t’aime toujours autant. C’est la vie, on n’y peut rien changer. Nous sommes aujourd’hui des étrangers. Je vois très bien, dans tes yeux, qu’il n’en reste rien. Notre amour que tu es loin!

Je parle trop, tu es pressé, je sais, je ne veux plus te retarder. Encore un mot, et je m’en vais, tu sais, je ne pourrai jamais t’oublier!

those were the days

Những đêm khuya yên tĩnh, làm việc xong chuẩn bị đi ngủ, thi thoảng vẫn có một “thú vui tao nhã” mở tủ lấy cái đĩa than Apple 2 – Post Card, nhẹ nhàng thổi bụi, bỏ lên “bàn xoay” – turntable, se sẽ chỉnh cho chiếc kim chỉ vào đúng track, chỉ để được nghe đúng một bài này, cái âm thanh mộc và ấm, cùng giọng ca trong vắt Mary Hopkin.

Those Were The Days est, à l’origine, une vieille chanson du folklore tzigane russe, encore souvent jouée aujourd’hui par les musiciens ambulants. La chanson a été reprise par la suite en français (Le temps des fleurs), en allemand, en espagnol, en italien et en plusieurs autres langues, et en Vietnamien aussi, par le musicien Phạm Duy sous la titre: Tình ca du mục – Chanson d’amour gitane.

l’oiseau et l’enfant

Pays d’amour n’a pas de frontière,
Pour ceux qui ont un cœur d’enfant!

Bài này, bản instrumental (Paul Mauriat) thì đã nghe từ xửa từ xưa, nhưng mới tình cờ nghe bản vocal của Marie Myriam gần đây (cũng hơi ngược đời). Âm điệu sôi nổi: beau, le bateau dansant sur les vagues – đẹp như con tàu nhảy múa trên sóng. Cách đặt lời rất hay và dễ thương, từ kết của một đoạn là từ bắt đầu của đoạn kế và cứ như thế, như để khớp vào cái nhảy múa của nhạc điệu!

L’amour, c’est toi, l’amour, c’est moi… Pays d’amour n’a pas de frontière, pour ceux qui ont un cœur d’enfant! Tình yêu, đó là em, tình yêu, đó là anh! Xứ sở tình yêu không bờ bến, cho những ai giữ được con tim hồn nhiên như trẻ nhỏ! Cô Marie Myriam trình bày bài này có thần thái rất chi là giống nhân vật nữ chính, sơ Maria trong phim Tiếng tơ đồng – Giai điệu hạnh phúc – The sound of music!

histoire d’un amour

Mais naive ou bien profonde,
C’est la seule chanson du monde,
Qui ne finira jamais…

Hơn mười năm về trước, vẫn hát bài này mỗi lần hội trại (khoa CNTT, trường KHTN), hát bằng tiếng Pháp với độc một cây organ đệm, vẫn biết có một cái lời Việt của cụ Phạm Duy: chuyện tình yêu đôi ta ngày ấy đẹp như thơ… dìu nhau qua bao nhiêu hè phố mưa, ngồi ôm nhau công viên lạnh giá…, nhưng nhạc Pháp phải tự mình hát bằng tiếng Pháp thì mới thấu cái hay, mới đạt cái tinh thần của nó, đằm thắm và sôi nổi, như khi được nghe Dalida ca bài này với cái chất giọng pha ngữ âm Ý của bà.

C’est la flamme qui enflamme sans brûler, c’est le rêve que l’on rêve sans dormir… mais naïve ou bien profonde, c’est la seule chanson du monde, qui ne finira jamais, c’est histoire d’un amour: đó là ngọn lửa không cần đốt vẫn mãi cháy sáng, là giấc mơ mà chẳng cần phải ngủ, ta mơ ngay giữa ban ngày, vừa ngây thơ ngơ ngác, vừa sâu thẳm khôn cùng, là khúc ca mãi du dương bất tuyệt, đó là câu chuyện tình tôi!

quelque chose dans mon coeur

J’aimerai que le temps s’accélère…
Quelque chose dans mon cœur,
Me parle de ma vie… qui je suis!?

Lâu không nghe lại bài này, một bản nhạc Pháp dành cho tuổi “mãn teen” (hay cho cả tuổi “hồi teen”?). Mes parents me voient trop petite, mes copains me grandissent trop vite. Même si je leur tiens encore la main, quelque chose me tire vers demain: ông bô bà bô xem tôi còn bé lắm, bạn bè tôi lại lớn thật nhanh, trong khi tôi vẫn đang nắm tay họ, điều gì đó (khác) kéo tôi hướng về tương lai < = nhận ra bạn bè lớn nhanh hơn mình, mà vẫn cảm thấy mình đi theo một con đường riêng, khác biệt.

Quelque chose dans mon cœur, me parle de ma vie. Entre un grand mystère qui commence, et l’enfance qui finit… et la peur que j’oublie qui je suis: điều gì đó trong trái tim nói với tôi về cuộc đời mình, tuổi thơ đã qua đi, những bí mật lớn bắt đầu… và lo sợ rằng tôi sẽ quên đi tôi là ai < = cái tính egoistic của người nghệ sĩ là đây (mình từng có cảm giác này) chưa rõ mình là ai, sẽ làm gì, nhưng vẫn sợ quên đi mất mình là ai trên cõi đời này.

Je voudrais faire le tour de la terre, devenir une autre Ava Gardner. Écrire avec mon écriture, mes passions secrèts sur les mûrs… Et pouvoir revenir en arrière, pleurer dans les jupes de ma mère: Tôi sẽ đi vòng quanh thế giới, sẽ trở thành một Ava Gardner thứ hai. Tôi sẽ viết lên tường những khát khao thầm kín. Mà cũng có thể có lúc sau này, quay trở về khóc trong tà váy của mẹ < = này thì đơn thuần là nữ tính!

đã yêu rồi hiểu chưa

Je ne sais pas t’offrir des fleurs, je ne sais pas parler d’amour, c’est que peut – être j’ai dans le cœur, plus de tendresse que de discours. Souvent tu sais j’ai très envie, de te serrer entre mes bras. Pourtant j’hésite et je me dis, que tu vas te moquer de moi. Je ne sais pas te consoler, quand je vois que ça ne va pas, et je m’en veux de m’énerver, d’être à ce point si maladroit. Le soir venu quand du t’endors, quand je te sais trop fatiguée. Bien que je rêve de ton corps, je n’ose pas te réveiller. Je t’aime tu vois, mais je ne le dis pas. Je n’aime que toi, mais tu ne le sais pas. Je t’aime tu vois, plus fort de jours en jours. Je n’aime que toi comme on aime d’amour…

Đã yêu rồi hiểu chưa 

Je t’aime tu vois, một tựa nhạc Pháp cũ mà nhạc sĩ Phạm Duy đã đặt cái lời Việt rất chi “trơ trẻn” mà thực cũng rất hay: Đã yêu rồi hiểu chưa!?, cứ như là vụng về dịch từng chữ một từ lời ca gốc tiếng Pháp: Đã yêu rồi hiểu chưa, đã yêu nói sao cho vừa. Đã yêu rồi hiểu chưa, đã yêu sắt son không ngờ… Une chanson que j’écoute beaucoup ces temps ci, une chanson qui me rappelle de ce merveilleux visage d’ange…

thái thanh

Một ngày đó tóc mây đã phai mầu,
Có chờ ta oán trách đâu, có vì duyên kiếp không lâu.
Đời sẽ thấy chúng ta sống không cầu!
Cho tình cứ úa phai mau, cho người cứ mãi phụ nhau.


Post ở đây làm tư liệu, những ca khúc cổ điển, bán cổ điển nhạc ngoại quốc lời Việt do giọng ca Thái Thanh trình bày. Đa số những ca từ này đều được đặt bởi Phạm Duy hay là Phạm Đình Chương, những người tiên phong trong việc “phổ cập” nhạc cổ điển, bán cổ điển ngoại quốc vào nền ca khúc Việt.

Ảnh trên: Thái Thanh và 2 người anh, Hoài Bắc (Phạm Đình Chương), Hoài Trung (Phạm Đình Viêm, half – brother), những giọng hát vàng của ban hợp ca Thăng Long một thời. Một số bản thu âm chất lượng khá tệ (một ít được thu vào những năm 50 hay sớm hơn), nhưng không vì thế mà che lấp đi được “tiếng hát trên trời” Thái Thanh! Về ca từ, trong những lời ca khá “cổ điển” và “sáo” này, tôi luôn tìm thấy điều gì đó về cách sử dụng tiếng Việt!

Khúc nhạc muôn đời - Domino, Louis Ferrari 
Lòng người ly hương - La complainte des infidèles, Georges Van Parys 
Dạ khúc - Serenade, F. Schubert 
Dòng sông xanh – Le beau Danube bleu, J. Strauss 
Sóng nước biếc – Les flots du Danube, J. Ivanovici 
Những chiếc lá úa – Les feuilles mortes, Joseph Kosma 
Ave Maria – F. Schubert 
Khúc ca muôn thủa – Granada 
Chiều tà – Serenata, E. Toselli 
Mối tình xa xưa – Célèbre valse, J. Brahms 
Ánh mắt liêu trai – Reverie, R. Schumann 
Tango xanh – Le tango bleu, Tino Rossi 

Tiện thể post luôn ở đây một số bìa minh hoạ nhạc ngoại quốc do NS Phạm Duy đặt lời Việt:

la chanson d’orphée

Le ciel a choisi mon pays, pour faire un nouveau Paradis.
Au loin des tourments, danse un éternel printemps pour les amants.
Chante chante mon cœur la chanson du matin dans la joie de la vie qui revient!

Gây rung cảm tâm hồn nhiều khi không cần đến âm nhạc tinh tế và phức tạp. Chỉ một giai điệu, một lời hát đơn giản nào đó cũng đủ để gợi lại cả một khung trời kỷ niệm, ước mơ xa xưa… Chẳng có gì phải xấu hổ khi kể rằng bạn đã từng yêu một giai điệu, một khoảnh khắc nào đó của quá khứ, để rồi mãi cho đến tận hôm nay mới biết bản nhạc đó tên gì, do ai hát!

Lời Anh - A day in life of a fool 
Lời Việt - Bài ngợi ca tình yêu 

Vì có hề gì khi mà giai điệu đó đã (vô hình) đến và ở lại mãi mãi trong tim… Và đó lại là giọng ca đầy ma thuật, khỏe khoắn và quyến rũ Dalida… và cũng như những dáng nhạc đẹp khác, bài hát đã được chuyển thể qua rất nhiều ngôn ngữ khác.

a… joe dassin

Trước đây đã có giới thiệu về người nghệ sĩ Mỹ gốc Nga Do Thái hát tiếng Pháp Joe Dassin này qua bài hát Et si tu n’existais pas, một bài hát mà ai biết tiếng Pháp và văn hóa Pháp sẽ phải khóc khi nghe. Bài hát đã được chuyển ngữ sang tiếng Việt: ngày mai không có anh trong đời, trần gian riêng em đâu có vui gì, để yêu đương để nhung nhớ và tha thiết, nỗi yêu thương ôi bao giờ hết…

A toi - Joe Dassin 

Hôm nay post tiếp bài hát đứng thứ hai trong số những ca khúc đẹp nhất của Joe: A toi, tạm dịch sang tiếng Việt là: Cho em (anh) hay Vì em (anh)… một ca khúc tuyệt hay về nhạc và có phần lời khó có thể viết hay hơn được. Thỉnh thoảng nghe lại cả hai bài hát này để A… Joe Dassin vậy!

A toi, a la façon que tu as d’être belle. A la façon que tu as d’être à moi. A tes mots tendres un peu artificiels quelquefois.

A toi, a la petite fille que tu étais. A celle que tu es encore souvent. A ton passé, à tes secrets, a tes anciens princes charmants.

[ REF ] A la vie, à l’amour. A nos nuits, à nos jours. A l’éternel retour de la chance. A l’enfant qui viendra, qui nous ressemblera. Qui sera à la fois toi et moi.

A moi, a la folie dont tu es la raison. A mes colères sans savoir pourquoi. A mes silences et à mes trahisons, quelquefois.

A moi, au temps que j’ai passé à te chercher. Aux qualités dont tu te moques bien. Aux défauts que je t’ai caché. A mes idées de baladin.

A nous, aux souvenirs que nous allons nous faire. A l’avenir et au présent surtout. A la santé de cette vieille terre, qui s’en fout.

A nous, a nos espoirs et à nos illusions. A notre prochain premier rendez-vous. A la santé de ces milliers d’amoureux, qui sont comme nous.

Vì em, vì dáng vẻ yêu kiều ngự trị trong anh, vì những lời nói đầy yêu thương (đôi khi vẫn thoảng chút giả tạo) dành cho anh.

Vì em, vì cô bé em từng là, vì người con gái là em như hiện tại, vì quá khứ, vì những điều thầm kín, vì cả những hoàng tử lịch lãm xa xưa của em.

[ REF ] Vì cuộc sống, vì tình yêu, vì đêm và vì ngày, vì những cơ hội luôn mãi còn giữa hai ta. Vì những đứa trẻ sẽ ra đời, mai đây chúng sẽ trở nên như anh và em.

Vì anh, vì những cơn giận mà em là nguyên nhân, vì những phút nóng nảy chẳng duyên cớ. Vì sự im lặng, vì cả đôi lần anh quay lưng phản bội em.

Vì anh, vì những lúc anh ghé qua tìm em. Vì những cá tính hay bị em diễu, vì những tật xấu anh thường che giấu. Vì cả những ý tưởng điên khùng chẳng giống ai của anh.

Vì chúng ta, vì những kỷ niệm ta đã có, vì hiện tại, vì tương lai. Vì cả trái đất già cỗi này, mà nó không quan tâm lắm đâu.

Vì chúng ta, vì những hy vọng và ảo tưởng. Vì lần “hẹn hò đầu tiên” sắp tới của chúng ta. Vì cả triệu cặp tình nhân như chúng ta trên khắp địa cầu.

la maladie d’amour

La maladie d’amour… tựa này dịch làm sao mới phải nhỉ, Căn bệnh tình yêu?? Nôm na nhưng chính xác phải là: Ốm tương tư… Dịch nghĩa phần lời: Nó hành hạ trái tim những “đứa trẻ” đang yêu, không ngoại trừ một ai từ 7 cho đến 77 tuổi. Nó cuộn chảy như một dòng sông ngạo nghễ, cuốn trôi theo nó mọi giới, mọi kiểu người. Nó làm đàn ông cất tiếng hát, làm thế giới trở nên rộng rãi hơn.

La maladie d'amour – Michel Sardou 
Lời Việt: Tình yêu vụt sáng – (?) 

Nó làm phụ nữ bật khóc, đôi khi là những tiếng khóc thầm trong bóng đêm. Lại có khi nó khiến con người ta đau khổ suốt cả cuộc đời. Chẳng ai thoát được căn bệnh tình yêu, nhưng đớn đau hơn cả lại là khi người ta lành khỏi căn bệnh đó…

domino

Domino, Domino, le printemps chante en moi, Dominique.
Le soleil s’est fait beau, J’ai le coeur comme un’boite à musique.

Năm mới nghe nhạc gì cho tâm hồn sảng khoái đây… tốt nhất là thêm một bản valse trẻ trung, sang trọng nữa. Chợt nghĩ ngay đến Domino của Louis Ferrari. Bản nhạc này được cho nghe lần đầu tiên hơn 15 năm trước, người đánh đàn đã quên lâu rồi, nhưng bản nhạc thì ở lại.

Domino - Daniele Vidal 
Domino - Tony Martin 
Khúc nhạc muôn đời - Thái Thanh 
Hội mùa hoa - Tam ca Áo trắng 

Hãy nghe lại bản nhạc quá đáng yêu của những năm 50 này qua 4 phần lời khác nhau: phần lời gốc tiếng Pháp, phần trình bày tiếng Anh của Tony Martin (rất đặc biệt), và 2 phiên bản “Việt hoá”: Khúc nhạc muôn đời do Thái Thanh trình bày và một bản mới hơn: Hội mùa hoa do Tam ca Áo trắng thể hiện.

la bohème

The only song posted twice on my blog, my previous post is here (this version is performed when Charles was still young, a much higher tempo). I’d listened to both the vocal & instrumental versions of this song long before, but didn’t recognize that they are actually one same song. Just by a sudden special chance in Dalat made me realise that it is Paul Mauriat who was covering Charles Aznavour.

La Bohème - Charles Aznavour 
La Bohème - Paul Mauriat 

Charles Aznavour is a very big name in American & French music, but much more popular in his French audience. Till now, he still go to stage and have many performance at the age of 83, and still attract and seduce a lot of listeners. He is called by the title French Frank Sinatra, but to me Charles Aznavour is much more different however, Frank Sinatra didn’t wrote the song himself.

bang bang

Bang Bang (My baby shot me down) is quite a special song: written by Sonny Bono, performed by Cher (1966), covered by Nancy Sinatra (1967), and has been translated to various languages since then. Younger people would recognize the the music as main soundtrack in the film Kill Bill (2003).

Bang bang - Sheila 
Khi xưa ta bé - Mỹ Tâm 
My baby shot me down - Nancy Sinatra 

I actually did thought it was a French song, until I listened to the gentle My baby shot me down, the original soundtrack is really simple, and moving, compared the glamourous French version.

mal

Lúc chúng ta rĩ rã nhạc Pháp thì Christophe làm album có bài Mal này với tựa đề Anh

Nhớ lúc nhỏ, lũ nhóc cấp 2 chúng tôi luôn nghĩ ra những trò tiêu khiển giết thời gian thú vị. Tôi còn nhớ một trong những trò đó là ngồi tìm ra những từ tiếng Việt gốc Pháp, chẳng hạn như cái ba-ri-e (barrière) là cái rào chắn, hay ra-đi-a-tơ (radiateur) là bộ phận tản nhiệt của xe máy… Mặc dù chưa hề biết tiếng Pháp, lũ nhóc chúng tôi vẫn cãi nhau, lục tìm từ điển để minh chứng cho những ví dụ của mình. Bạn cu Bông (Quang Khải) hẳn còn nhớ trò chơi này.

Mal - Christophe 
Cơn đau tình ái - Elvis Phương 

Bây giờ thì tôi tìm ra một từ khác: Mal, như trong tiếng Việt, khi người ta nói: cái thằng đó hơi bị man man. Vốn gốc chỉ có nghĩa là đau, bệnh, qua tiếng Việt từ đó đã phái sinh một nghĩa mới: đau bệnh theo kiểu thần kinh. Ảnh hưởng của văn hóa Pháp lên văn hóa Việt thật sâu đậm, tìm thấy khắp trong ngôn ngữ, ca từ, ca khúc! Đôi lúc lại có cảm giác rằng chúng ta tiếp thu văn hóa nước ngoài không hẳn là thiếu chọn lọc, nhưng vẫn quá ư dễ dãi. Đến tận những năm 70, khi văn hóa Mỹ đã lan tràn khắp miền Nam Việt Nam, các phòng trà Sài-gòn vẫn rỉ rả những ca khúc Pháp. Trong trào lưu hát nhạc Pháp lời Việt này, nhạc sĩ Phạm Duy đã đặt lời cho hàng loạt ca khúc Pháp, mà bài này là một đơn cử.

Rồi những ban nhạc rock đầu tiên của Sài-gòn (lúc ấy không gọi là nhạc rock mà gọi là kích-động-nhạc) vẫn tiếp tục lấy những cái tên Pháp, đặt lời theo kiểu Pháp nhưng làm nhạc theo lối Mỹ. Đúng là một loại tranh collage sinh động. Tôi sẽ còn trở lại với chủ đề những ban “kích-động-nhạc” đầu tiên của Sài-gòn trong một bài khác, những Elvis Phương, Lê Hựu Hà, Tuấn Ngọc, những Trần văn Trạch (em ruột Trần văn Khê), Lữ Liên (ban kích-động-nhạc AVT)… những cậu ấm Sài-gòn gốc “Bắc cầy” đã tiếp tục làm nên những trào lưu nhạc mới. Điều đáng lưu ý là trong những trào lưu này dần xuất hiện những loại nhạc giải trí, nhạc tuýt, lần đầu tiên văn nghệ ở VN bước ra khỏi “tháp ngà hàn lâm” để mang hơi thở đời thường của cuộc sống.

Mal, bài hát này thích đã lâu, lúc này lại đúng là lúc để hát: Mal, au fond du coeur, oui j’ai mal (Đau! Từ đáy trái tim ta buồn đau!). Bài gốc có phần hòa âm thật hay, đúng tông yêu thích của tôi, còn bài lời Việt chỉ để nghe tham khảo!

le géant de papier

Khói thuốc xanh khơi dòng chuyện xưa,
Đêm đêm sông Đáy lạnh đôi bờ.
Thoáng hiện em về trong đáy cốc,
Nói cười như chuyện một đêm mơ.

Lại điệp khúc nhạc Pháp và lời Việt tương ứng. Vốn dĩ có một chút định kiến rằng nhạc pop không phong phú và phá cách (như nhạc rock). Còn một bản nhạc dịch thì chỉ là một bản dịch mà thôi, làm sao có được cái ý nghĩa sáng tạo như bản gốc. Đến đây là đụng phải vấn đề rất dể gây tranh cãi: hai mặt của âm nhạc. Với một số người, nghe nhạc là nghe cái gì đó họ cảm thấy hay, hứng khởi, vậy là được. Với một số người, kinh nghiệm cảm nhận gắn liền với những yếu tố mang tính “tiên nghiệm”: chủ đề, ca từ, hòa âm, ngũ cung, thất cung… hay nguồn gốc âm nhạc: nhạc latin, nhạc nhà thờ, “world music”…

Còn đứng trên một cái “scale” nào đó thì những tranh cãi như thế là không tránh khỏi: pentatonic, heptatonic, hay thậm chí là chromatic. Vượt ra ngoài những cái scale này, đặt hẳn cảm nhận lên khung trường độ, cao độ mịn nhất, bỏ qua những quy luật (vốn được xây dựng dựa trên các scale), đặt nhạc cảm đến chỗ improvision mới thật là cảnh giới cao của cảm thụ nhạc.

Le géant de papier - Jean Jacques Lafon 
Lạc mất mùa xuân - Tuấn Ngọc 

Trở lại với bài nhạc, nếu không biết bài nhạc gốc thì thật khó hình dung Lạc mất mùa xuân chỉ là một bản nhạc dịch. Nhưng có hề gì nếu như một lúc nào đó, mình cũng đã thích bản nhạc này? Lời gốc rất “major” (trưởng): đòi hỏi anh phải xây lâu đài trên cát, phải phá đi các dãy đồi, hay nhảy vào miệng núi lửa, tất cả với anh đều là có thể, nhưng trước một người phụ nữ như em, trước tất cả những ân cần dịu dàng trong anh, anh hóa ra chỉ là một người khổng lồ bằng giấy, phần lời Việt thì lại quá ư “minor” (thứ): Đành với duyên kiếp em bước đi trong chiều mưa rơi. Lặng đứng trên bến anh mãi trông thuyền ra khơi… Hồn thấy thấp thoáng bóng em về chìm trong đáy cốc, đôi mắt u buồn thiên thu.

et si tu n’existais pas

Dạo này chẳng biết sao lại thích những bài hát nhịp trung bình, với trống và bass không cần phải lắt léo lắm, nhưng thể hiện thật rõ ràng, chân phương những đoạn báo, chuyển, dằn… Như trong bài này, cái nhịp điệu trầm ổn bên dưới góp phần rất lớn vào việc truyền tải nội dung tha thiết của bài hát, bên cạnh giọng hát thật tốt của Joe Dassin. Thường là nam giới thì có xu hướng thích giọng nữ hơn, nhưng cũng phải thừa nhận một số giọng nam cũng thật hấp dẫn (không biết như thế các khán giả nữ sẽ còn cảm nhận thế nào nữa nhỉ?).

Et si tu n'existais pas - Joe Dassin 
Nếu không có em trong đời - Ngọc Lan 

Cứ y như là mỗi bài nhạc Pháp nổi tiếng đều có phần lời Việt tương ứng (cả với nhạc Hoa chắc cũng thế). Bài này phần lời Việt không sát nghĩa lắm, nhưng đại để cũng diễn đạt được ý của lời gốc.