Có lần xem phim cổ trang TQ làm về Khang Hy đế, khi còn là một đứa trẻ 8 tuổi: “sau này, khi chấp chính, để thay đổi xã hội, ta sẽ bắt tất cả những kẻ làm nông trong thiên hạ đi học chữ, và bắt tất cả những kẻ học chữ đi cày ruộng…” Xem đến đoạn đó mà ôm bụng cười lăn lộn, tuy chỉ là lời của một đứa trẻ 8 tuổi mà mang hàm ý sâu xa. Phim cổ trang TQ không phải lúc nào cũng chỉ có ngôn tình, trai xinh, gái đẹp… rất nhiều phim lồng ghép vào đó những yếu tố văn hóa, những vấn đề kinh tế, xã hội sâu xa! Nhưng có nhìn thấy hay không, có hiểu được hay không còn tùy vào người xem, suy cho cùng, người ta chỉ nhìn thấy cái mà người ta muốn thấy mà thôi!

Cổ trang, đó là một không gian “giả sử” để… mặc sức tưởng tượng. Nên nhớ ngày xưa không giống ngày nay, chiến tranh, đói kém, dịch bệnh liên miên. Khi Doanh Chính lên ngôi Tần vương lúc 12 tuổi (tức Tần Thủy hoàng sau này), việc đầu tiên ông ta làm là… ra lệnh đi xây lăng! Ở một thời mà tuổi thọ trung bình của con người không quá 40, vòng đời ngắn ngủi như thế, lên ngôi vương là lập tức nghĩ đến hậu sự! Nên tâm lý con người và phong tục tập quán của xã hội ngày xưa khác xa ngày nay, chính từ trong những khó khăn, khốn cùng của cuộc sống đó mà con người có những cách phản ứng, có những kiểu mẫu diễn biến tâm lý phức tạp khác nhau!

Thêm vào đó là sự khác biệt nam – nữ, già – trẻ, khác biệt giữa các giai tầng, tất cả đều được đem ra mổ xẻ, phân tích vô cùng kỹ lưỡng! Cái phân tích kỹ lưỡng về tâm lý trong phim TQ đó, thực chất chỉ là mượn chuyện xưa mà nói chuyện nay, mượn một không gian “giả sử” để phân tích về tâm lý của con người, từ đó rút ra những kiểu mẫu, những bài học để ngày nay trông vào mà tự phản tỉnh, mục đích sau cùng cũng chỉ là vì… tiến bộ xã hội mà thôi! Xem người rồi nghĩ đến ta, xã hội vẫn là một kiểu “công xã nguyên thủy”, ngây ngô như thủa hồng hoang, không tự luận ra được, nhìn thì có vẻ sáng sủa văn minh đó, nhưng nội tâm vô cùng tăm tối, u muội! :(

Nhiều người bảo chuyện cổ tích Tấm và Cám là đã quá lạc hậu, không còn phù hợp với thời hiện đại, không có tính nhân văn này nọ. Tôi nói nó chưa lạc hậu đâu, xã hội VN như hiện tại vẫn có một bộ phận rất lớn cũng chỉ ngang cỡ đó thôi! Khả năng thông hiểu người khác, khả năng phối hợp lao động xã hội gần như không có, tâm địa gian dối, lưu manh vặt vẫn sờ sờ ở đó, toàn bộ lý trí, nhận thức bị “cái tôi” thấp kém lấn át, nên lúc nào đó xảy ra những chuyện cực đoan như trong Tấm và Cám thì cũng không phải là chuyện gì lạ đâu! Chỉ là giả vờ văn minh, hiện đại, khoác lên người quần áo sạch sẽ thế thôi, chứ bên trong thì… vẫn cứ như hàng ngàn năm trước!