Hiệu ứng con nai trước ánh đèn pha – viết tiếp phần trước… Thực chất hiện tượng “đứng hình” này liên quan đến phản ứng sinh học của “con nai vàng ngơ ngác”, bị chói mắt, bị bão hòa trước cường độ rất lớn của ánh đèn pha, làm cho nó nhất thời không tiếp nhận được thông tin đúng đắn, và không đưa ra được quyết định kịp thời. Con người cũng vậy, trong một xã hội hiện đại mà thông tin đã đến mức thừa mứa, và phần lớn là những thông tin mang tính chất tiêu cực, xàm xí, ngày này qua ngày khác bị tiêm nhiễm bởi những thứ độc hại, hạ cấp như thế, rút cuộc họ không còn khả năng phân biệt thị phi, đúng sai nữa. Và cái thủ thuật của đám truyền thông bẩn chính là thế: phải tạo ra sự bão hòa thông tin, loại thông tin nhảm!

Phân biệt đúng sai, thị phi chỉ là bước đầu tiên, tiếp đến là đánh vào khả năng trì định đúng sai bên trong mỗi người. Chính bản thân con người không có công phu trì định, đã mất đi khả năng hướng thiện bên trong, thì thành ra như cái chong chóng xoay trước gió mà thôi, đạo đức cá nhân và cộng đồng đã bị xói mòn đến tận các giá trị cốt lõi nhất, căn bản nhất, chuyện không hiếm gặp trong xã hội ngày nay. Và đến một lúc thì: Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ – Thiên lý chi đê, hội vu nghĩ huyệt – 千里之堤，溃于蚁穴. Chính vì không tự xác tín một điều gì nên ai đưa cái tin giả nào cũng tin, đó chính là hai mặt của một đồng xu. Và cũng chính vì bên trong không có công phu kiên trì gì, nên ai hơn tôi, khác tôi là không được!

Càng nguy hiểm hơn nữa khi họ không đủ thông minh để tự nhìn nhận bản thân mình, nhưng lại đủ thông minh để tìm ra các lý do để bao biện, tô vẽ, đánh bóng, làm màu… Chính vì mãi “thông minh nhỏ” như thế nên đẻ ra một kiểu tâm lý cộng đồng vô cùng… kỳ dị, kiểu tâm lý “Vietic” đó có lẽ không đâu khác trên thế giới có, là sản phẩm đặc hữu VN, suốt ngày đấu đá, kình chống nhau bằng những trò lưu manh lặt vặt, nếu không ngậm máu phun người thì cũng thọc gậy bánh xe, nếu không ném đá giấu tay thì cũng qua cầu rút ván… Chính vì cái thuộc tính cộng đồng nó “thâm căn cố đế” như thế, nên các thế lực lưu manh mặc sức hoành hành, diễn đi diễn lại những trò ngu xuẩn, thiểu năng từ năm này sang năm khác!