hi còn nhỏ, tôi có một “biệt tài” là… mài dao rất sắc 😀. Một công việc tưởng chẳng khó khăn gì nhưng thực ra cũng không đơn giản lắm, muốn mài dao cho sắc và độ sắc ấy giữ được lâu cũng có khá nhiều kỹ thuật mà tôi chỉ tìm ra được sau nhiều tuần thử nghiệm. Chẳng là trong nhà họ hàng tôi lúc ấy làm cau khô: mua cau tươi về gọt vỏ, cắt miếng và sấy khô đem bán. Người ta chẳng bảo sắc như dao cau là gì, và ai đã làm công việc đó sẽ hiểu một con dao sắc là như thế nào.

Đơn giản chỉ vậy nhưng cái “niềm đam mê dao sắc” ấy, nếu có thể gọi như thế, nó đi theo tôi đến tận bây giờ. Gần đây tôi mua con dao gốm (ceramic knife) Nhật này, với giá bạn có thể mua được 10 con dao thép tốt khác. Cực kỳ sắc bén và chắc chắn, đủ bền và bén để cắt những thứ mà dao thép vẫn thường được dùng. Đặc biệt là chất liệu gốm sứ trắng muốt, trông rất mảnh mai và xinh xắn, nên chỉ dám dùng vào việc cắt, gọt trái cây hàng ngày. Đó có thể chỉ là một “impulse purchase”, thực ra tôi muốn thử một chất liệu khác biệt.

Làm một con dao, hay mài nó cũng không phải là việc quá đơn giản. Đỉnh cao như katana, kiếm Nhật, phải mất hơn 30 năm để học cách làm kiếm, và hơn 6 năm để học cách… mài kiếm sao cho sắc 😀. Nhưng túm lại thì nó có liên quan gì đến nhan đề của post này: con bò tím – the purple cow!? Một tựa sách của Seth Godin: Purple Cow – Transform your business by being remarkable mà gần đây tôi được đọc! Một cuốn sách về marketing, 160 trang khổ nhỏ, dể đọc với một số ý tưởng và khá nhiều ví dụ thú vị.

Từ những trang đầu tiên, tác giả đã khẳng định ý tưởng xuyên suốt cuốn sách là: mô hình các chữ P truyền thống: product, pricing, promotion, publicity… đã không còn nhiều hiệu quả, chữ P mới ở đây là purple cow. Nói cách khác, mô hình dựa vào những sản phẩm trung bình, và rất nhiều quảng cáo dần lùi bước, thay vào đó là những sản phẩm thực sự tốt và người dùng tự tìm đến cái họ cần. Vai trò của luật số lớn không còn như trước, ý tưởng tốt, sản phẩm tốt sẽ lấn át quảng cáo và truyền thông đại chúng.

Tôi hơi ngạc nhiên khi đọc những dòng về quảng cáo: bạn không thể làm cho tất cả mọi người phải lắng nghe mình, hãy tìm ra những người quan tâm, và hướng các chữ P vào đó. Điều này có thể bắt đầu đúng ở đâu đó, nhưng ở một xứ như VN, khi người tiêu dùng như những con bò được chăn dắt, thì tìm đâu ra một con bò tím? Ý tưởng của cuốn sách dần lộ rõ, một trong những ý tưởng đầu tiên trong thời economic recession này, khi hướng business tới chiều giảm phát, nghiêng về chất lượng để bù lại quá trình lạm phát.

Quá trình lạm phát đó đã có lịch sử nhiều thập niên với kết quả là những sản phẩm được đánh giá very good cũng không phải điều gì đặc biệt lắm. Nên trái nghĩa với remarkable là… very good. Tác giả lấy ví dụ những loài chim di cư thường bay theo đội hình chữ V. Những doanh nghiệp ăn theo xu thế cũng giống như những chú chim bay theo con đầu đàn. Nhưng điều mọi người không thấy là trong bầy chim, định kỳ vẫn có sự hoán đổi vị trí để con đầu đàn được nghỉ sức, những con chim khác đảm nhận vị trí bay đầu tạm thời.

Tác giả dành rất nhiều trang để đưa các case study minh hoạ thế nào là một remmarkable product. Một remmarkable product cũng giống như một con bò màu tím, bạn đã thấy một con như vậy ở đâu chưa, bò tím thật sự là rất khác biệt. Là một cuốn sách về marketing, tác giả dành nhiều thời gian phân tích sự nổi trội của con bò tím, hơn là cách thức tạo ra nó. Với thị trường như VN, tôi sẽ nói bạn có thể tạo ra con bò tím bằng cách phết sơn tím lên một con bò bình thường, nhưng tốt hơn hãy bắt đầu đi nghiên cứu cách biến đổi gene loài bò!

Là một người làm kỹ thuật, Purple Cow không thực sự cuốn hút tôi lắm. Nhưng nó đánh dấu những xu hướng gần đây của nền kinh tế, bạn phải tạo ra được những sản phẩm thật sự có chất lượng và thật sự khác biệt, những sản phẩm không thể chỉ được đánh giá là very good mà tự thân nó thôi đã cuốn hút người dùng, không cần nhiều đến quảng cáo. Như khi Steve Jobs giới thiệu iPhone 4, ông ta đã cố tình liên hệ: it’s like a beautiful old Leica camera, dòng máy ảnh ít tính năng, kém hiện đại mà vẫn có khoảng giá trên $6000.

Trở lại với ý ban đầu, con dao gốm thực sự là một purple cow (hay ít nhất với tôi là như vậy). Đã đến lúc phải học cách suy nghĩ để tạo ra những sản phẩm như thế. Khi sự lạm phát đảo lộn nhiều thang giá trị, khi ngay cả chữ very good cũng không gợi lên điều gì đặc biệt, thì đó là lúc học cách làm những điều bình thường nhất, không nhất thiết phải là cái gì đao to búa lớn, một con bò thì cũng chỉ là một con bò, một con dao cũng chỉ là một con dao, nhưng hãy là những con bò, con dao khác biệt mà người ta phải lưu ý và cần đến chúng.